İnternet veyazılım projelerinde yasal korumanın nasıl sağlanacağı konusu şu sıralar sık sık gündeme gelen bir konu. Asist Patent firmasından Patent Danışmanı Emel Sever bu konuyla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Serkan Karataş : Emel Hanım , okuyucularımız için “patent” kelimesinin altını doldurarak tanımlamasını yapabilir misiniz? Patent nedir ve nelerin patenti alınabilmektedir?

Asist Patent (Emel Sever) : Tabi. Bir defa şunu ortaya açıkça koymak gerekir. Patent kelimesi Türkiye’de yıllardır telaffuz edilmeyen bir kelimedir. Hemen herkes bu kelimeye yıllarca uzak kalmış ve sanki bunun yabancı bir kelime olmasıyla Türkiye ile alakasının olmadığı, olmayacağı şeklinde bir algı oluşmuştur. Oysa sanayii ile uğraşan ülkeler yıllardır bu kelimenin ve bu kelimenin temelindeki hukuksal yapılandırmasının yarattığı kalkınma ivmesi ile oldukça gelişmiş ve gelişmeye devam etmektedir.

Çünkü Patent, sanayicinin kendini rakipleri önünde geliştirmesine olanak veren, onların önünü açan ve yeni buluşu ödüllendiren sistemin kendisidir. Patent, buluş sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etme hakkıdır. Bu hakkı gösteren belgeye de patent denilmektedir.

S.K: Patent ile fikirleri ve tüm ürünleri koruma altına almak mümkün müdür? Kapsamından bahseder misiniz?

Asist Patent (Emel Sever) :İsterseniz kafalardaki karışıklığı gidermek için Patent olarak bilinen ama farklı yöntemlerle korumaya tabi tutulan unsurları ayrı ayrı kısaca özetleyelim.

Patent denildiğinde bu kavramın içersine marka tescili, endüstriyel tasarım tescili, incelemeli patent,incelemesiz patent, faydalı model, entegre devre topografyaları tescili ve coğrafi işaret tescilleri dahil ediliyor. Hepsi sanki tek bir patent belgesi ile korunuyormuş gibi algılanıyor. Bunları başlıklarla açıklamaya çalışayım.

Marka Tescili:

Ürün veya hizmetlerin ayırt edilmesinde kullanılan markaların ilgili sektör bazında tescil edilmesidir. Marka denildiğinde akla kişi adları dahil her türlü kelime, işaret, şekil veya çizimle görüntülenebilen unsurlar gelmektedir. Bunların tescil edilmesi ve korunması Marka Tescil Belgesi ile mümkündür. Yani marka tescili isimlerin ve şekillerin sektörel olarak korunmasıdır. Bu belgelendirme ile verilecek koruma 10 yıldır ve 10’ar yılda bir defa yenilenmek suretiyle sınırsız sürede yasal korumadan faydalanmak mümkündür.

Endüstriyel tasarım tescili:

Tasarım tescili ise adı üstünde ürünlerin şekilsel görünümlerinin yani tasarımlarının, dizaynlarının korunmasıdır. Tasarım tescil belgesi ile ürünlerin korunması için iki önemli kriter vardır. Bunlardan biri yenilik kriteri ile ayırtedici nitelik kriteri, diğeri ise sanayiye uygulanabilme unsurudur. Yenilik kriteri ile kastedilen tasarımın dünyada yeni olması, ayırt edicilikten kastedilen ise diğer tasarımlardan farklı olmasını ifade etmektedir. Sanayiye uygulanabilme kriteri ise tasarıma konu ürünlerin sanayi ürünü olması gereğini anlatmaktadır. Bunları sağlayan ürünler endüstriyel tasarım tescil belgesi ile 5’er yıllık dönemler için korunur ve her 5 yılda bir yenilenmek üzere toplamda 25 yıla kadar uzatılabilir. Bu süre sonunda tasarımlar halka malolur ve herkes tarafından kullanılabilir.

Patent Tescili:

Tüm bunlara adını veren patent kelimesi ise aslında yeni ve farklı ürünlerin tescil edilmesi ile verilen koruma belgesidir. İncelemeli patent, incelemesiz patent ve faydalı model olmak üzere ülkemizde 3 şekilde tescil imkanı bulunmaktadır. Faydalı model küçük buluş dediğimiz buluşlar için geçerli olup koruma süresi 10 yıldır, incelemesiz patent 7 yıl koruma sağlarken incelemeli patent ise 20 yıllık bir koruma sağlamaktadır. Fakat sürelerin farklı olması hukuki korumanın birinde az diğerinde çok olduğu izlenimi uyandırmamalıdır. Zira hepsinde belirtilen süre içersinde koruma aynı şekildedir ve müeyyideleri farksızdır.

Entegre Devre Topografyalarının tescili:

Elektronik sanayiye özgü olarak geliştirilen koruma yöntemidir. Elektrik devrelerinin yeni olması kaydıyla tescilini içerir.

Coğrafi işaret tescili:

Aynı marka gibi tescil edildiğini söyleyebiliriz. Farklı olarak bu korumanın yerel ve bölgesel anlamda üretilen, o bölgeye özgü ürünlere verilen koruma olduğunun bilinmesini istiyorum. Örneğin İnegöl köfte, Sivas kangal, Malatya kayısısı, Safranbolu lokumu gibi.

S.K : Çok yararlı bir özetleme yaptınız? Fakat genelde fikirlerin patenti olur mu, her ürüne tescil alınabilir mi gibi sorular geliyor. Bunlara nasıl yanıt verebiliriz?

Asist Patent (Emel Sever) : Aslında daha genel olarak konuya bakarsak sanırım daha net anlamak mümkün olacaktır. Bizim konumuz Sınai Mülkiyet Hakları ile ilgilidir. Bir de Fikri Mülkiyet kapsamı mevcuttur. Aslında sınai hakların temeli yine fikir ürünüdür. Fikirlerin, düşüncelerin sanayiye uygulanması ile sınai mülkiyet halini alıyor ve yukarıda söylediğimiz koruma kapsamına dahil oluyor. Ama bunun dışında sanayi ile ilgili olmayan edebi eserler, kitaplar, fotoğraflar, resimler, müzik ve sanat eserleri gibi diğer fikri çıktılar mevcut. Bunları telif hakları kapsamında değerlendiriyoruz ve tescil ile korumaları farklılık gösteriyor. Tv eserleri ve programları ile internet yayınları da birer telif hakkı öğesidir ve patent ile korunamayacak unsurlar arasındadır.

S.K : O zaman patent daha ziyade somut ve sanayi ürünleri için geçerliyken, fikir veya telif hakları ise sanatsal çalışmaları içermektedir diyebilir miyiz?

Asist Patent (Emel Sever) : Evet aslında özetle bu şekilde. Kanunsal yapılandırması da Türkiye’de farklı olarak düzenlenmiştir. Siz bir sanat eserini, bir şarkı bestesini patent ile koruyamazsınız. Çünkü bunlar telif konusudur.

S.K : Net olması açısından tekrar sormak istiyorum. Örneğin bir internet sitesinin patent ile korunması mümkün değil midir?

Asist Patent (Emel Sever) : İnternet konusu bizim hukukumuza yeni giren ve yasal alt yapısı yeni yeni oluşturulan devasa bir dünyadır. Sorunuza gelmeden önce alan adları ile yaşanan sıkıntılara değinmek istiyorum. Alan adları aynı zamanda firmaların birer markası olabiliyor. Haliyle marka tescili ile korunmaları gerekiyor. Ama buradaki koruma www ve com gibi uzantılar arasında kalan kısım için geçerli olmaktadır. Yani sizin www.abc.com alan adınız marka olarak tescilli ise başka birinin www.abc.com.tr alan adını alarak yayın yapmasını engelleme hakkınız vardır. Bakın com.tr alan adının alınmasını engelleme demiyorum, bu alan adı ile internette yayın yapılmasını engelleme hakkının yasaklanmasından bahsediyorum. Zira herhangi bir uzantısını değiştirerek alan adı alabiliyor. Us,biz,siz,uk,eu gibi uzantılarla tescil edilmiş alan adları olsa bile marka sahibinin bunların yayınını durdurma hakkı vardır.

Şimdi sizin sorunuza gelecek olursak; internet sitelerinin tescili hem mümkün hem de değil. Biz buna karar verirken neyin korunmak istendiğine bakıyoruz. Eğer alan adım başkalarınca çoğaltılmasın ve hiçbir şekilde kullanılmasın derseniz marka tescili diyeceğim. Ama görüntüsel, şekilsel olarak sitenin taklit edilmemesi dediğinizde endüstriyel tasarım tescili ile koruma almanızı tavsiye ederim. Fakat internet sitesi içersinde uygulanan çalışma mantığının veya programsal yapının korunması, uygulanan mantığın tescili istenirse buna patent cevap vermeyecektir. Çünkü bilgisayar yazılımları ve kod yapısı 551 sayılı KHK ile patent koruması kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu tür korumalar ancak telif hakları kapsamında değerlendirilir.

S.K : İnternet siteleri patentlenemez diyorsunuz yani? Peki Facebook, Twitter gibi devasa şirketler kendilerini farklı farklı ülkelerde nasıl koruyabiliyorlar? Burada bir karışıklık yok mu?

Asist Patent (Emel Sever) : Açıkça şunu ifade etmeliyim ki bu tarz sitelerin Türkiye’de patent koruması yoktur. Eğer bahsedilen bir Facebook veya Twitter mantığının , yapısının korunması ise bunu herkes yapabilir. Bunlara benzer olarak arkadaşlık siteleri yapılabilir. Fakat birebir aynısı yapmak copyright yani telif hakkı kapsamında değerlendirilir ve cezai müeyyideyi gerektirir.

S.K : Copyright demişken sözünüzü kesmek istiyorum. Copyright kavramı ile patent kavramı bazen birbirine karıştırıldığını gözlemliyorum.

Asist Patent (Emel Sever) : Evet copyright fikri eserlerdeki kopyalama hakkını ifade etmektedir. Bir çok internet sitesinin altında bu © işareti görürsünüz. O sitenin telif hakkı kapsamında tescilli olduğunu ve kopyalanamayacağını ifade eder. Hem içerik hem görsel anlamda taklit edilmemesi gerektiğini belirtir. Telif hakları kapsamında değerlendirildiği için Kültür Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılması gerekir. Fakat bu tarz eserler başvuru gerektirmeksizin yayına alındığı andan itibaren kendiliğinden korunmaya başlar. Daha sonrası için ispat noktasında sıkıntı olacağından çalışmaların saklanmasını tavsiye ediyoruz.

S.K : Evet, internet sitelerinin yasal açıdan korunmasından bahsediyordunuz?

Asist Patent (Emel Sever) : Dediğimiz gibi internet sitelerinin içeriğinin ve mantık yapısının korunması Türkiye’de mümkün değildir. Ancak ve ancak programsal bir uygulama varsa onun kodları ile bilgisayar yazılımları konusunda tescil alabiliriz. Fakat bu da onun kodsal anlamda korunması demektir. Yani ordaki aplikasyonların ve uygulamaların korunması değildir. Genelde sanırım bu korunmak isteniyor. Bize de bu tarz talepler geliyor.

Buradaki sıkıntı Türkiye’de, ABD’ndeki gibi bir yazılım patentleme sisteminin olmamasıdır. ABD’nde her bir uygulama için patent alabiliyorsunuz. Örneğin Facebook’un, Twitter’ın, Google’un bu konuda çok ama çok fazla patentleri mevcut. Google’un reklam verme ve reklam oluşturma mantığı patentle korunan bir uygulama. Aynı şekilde Apple firmasının geçenlerde davalık olduğu ve 650 milyon USD kaybettiği dava menülerin akış diyagramı ile ilgili bir patent konusuydu. Sanırım ilerleyen yıllarda Türkiye’de böyle bir koruma mümkün olabilir.

Tabi burada bilgisayar yazılımları kesinlikle patent ile tescil edilemez demiyorum. İstinai olarak bilgisayar yazılımının otomasyon ile makinelerle birlikte kullanılması veya üretim veya hizmet yöntemi ile değerlendirilmesi durumunda yöntem patenti olarak korumaya dahil edilebilir. Okurlar bu konuda bize www.asistpatent.com.tr adresinden detay bilgi alabilirler.

S.K : Emel Hanım , verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ediyorum. Oldukça yararlı , öz bir söyleşi oldu.

Asist Patent (Emel Sever) : Ben teşekkür ederim. Okuyucular için faydalı olmuştur umuyorum. Tabi bu konularda çok farklı detaylar bulunmakta. Eğer bu konularda okuyucuların merak ettikleri sorular varsa bizlere Asist Patent web sitemizden ve info@asistpatent.com.tr mail adresi aracılığıyla iletişim kurabilirler.