hourSON DAKİKA
left-arrowright-arrow
weather
İstanbul
down-arrowup-arrow
    Esra Öz Esra Öz

    Çocuklarda davranış değişikliğini sağlamak için öneriler

    21.06.2017 Çarşamba | 12:52Son Güncelleme:

    Çocuk yetiştirme konusunda ailelerin kafası karışık. Neyi nasıl yapacakları konusunda doğru bilgiye ulaşmak için çok özen gösteriyorlar. Mesela, disiplin kurallarını çocuk yetiştirmede uygulanmalılar mı? Uygulamalıysa nasıl?

    Haberin Devamıadv-arrow
    Haberin Devamıadv-arrow

    Psikiyatrist Prof. Dr. Bengi Semerci ile çocuk yetiştirmede davranışların önemini konuştuk. 

    Çocuklar için disiplin kurallarının uygulanması gerektiğini belirten Semerci, “Ödül ve ceza denildiğinde yanlış anlaşılan bir durum var sanırım. O nedenle bu konuda bazı tartışmalar çıkıyor, ödülün ceza olduğu söyleniyor. Disiplin anne ve babanın, çocuklarının olumsuz davranışı karşısında gösterdikleri tepki değildir. Çocuğun sosyalleşme sürecindeki her türlü davranışıyla ilgili olarak çocuklarınıza öğrettiklerinizi kapsar. Yani tıpkı çocuğunuzun olumsuz davranışları gibi, olumlu davranışları da görüp görmemeniz, bunlara tepki verip vermemeniz disiplinin bir parçasıdır” dedi. Çocukların etraflarındaki kişiler tarafından, görülmek, fark edilmek ve onaylanmak istediklerini kaydeden Semerci, şu bilgileri verdi: “Diğerleri tarafından görülüp fark edilmeyen davranışlar, kişiye bir kazanç sağlamadığı için zamanla yok olmaya başlar. Bu sebeple, çocuklarınızın olumlu davranışlarının devamını sağlayabilmek için bu davranışları fark edip onaylamanız son derece önemlidir.”

    Haberin Devamıadv-arrow
    Haberin Devamıadv-arrow

    Olumlu davranışları ödüllendirmenin çeşitli yolları

    Sözel pekiştireçler: Çocuğunuza teşekkür etme, davranışını övme, beğeniyi dile getirme.
    Davranış pekiştireçleri: Çocuğunuza sarılıp öpme, gülümseme, şefkat gösterme.
    Etkinliğe dayalı pekiştireçler: Birlikte vakit geçirip, çocuğun hoşuna giden bir etkinlikte bulunma, tek başına yapmak istediği bir etkinliğe izin verme.
    Maddi pekiştireçler: Bir hediye alma, para verme.

    Maddi karşılığı olan bir şey, önermek ödül değil, rüşvettir

    Yapılan araştırmalar çocukların olumlu davranışlar geliştirmesinde ödüllerden en az etkili olanın maddi ödüller olduğuna dikkat çeken Semerci, ailelerin en çok bu ödülü kullandıklarının gösterildiğini söyledi. Maddi ödüllerin çok sık ve diğer ödüllerden daha fazla kullanılmasının, çocuklar tarafından rüşvet olarak algılanabildiğini dile getiren Semerci, “Zaten bir çocuğa olumlu davranırsa maddi karşılığı olan bir şey önermek ödül değil, rüşvet vermektir. Bu durumda çocuk yapması gerekenleri, sorumluluklarını öğrenmeyecek, onları başkaları istediği ve bedelini ödediği zaman yapılması gereken davranışlar olarak değerlendirecektir” diye konuştu.

    Haberin Devamıadv-arrow
    Haberin Devamıadv-arrow

    Öncelikle model olun

    Çocukların olumsuz davranışlarını düzeltmek için öncelikle model olunması gerektiğini belirten Semerci, “Çocuğunuzdan yapmasını istemediğiniz davranışları, çocuğunuzun her gün etrafında görüyor olması, özellikle de güvendiği ve sevdiği kişiler tarafından bunların gerçekleştiriliyor olması davranışını değiştirmesini güçleştirir. Çocuklarınızın olumsuz davranışları karşısında onunla konuşabilmek, bu davranışın neden olumsuz olduğunu onunla paylaşmak ve bu konudaki beklentinizi ona açıklamaktır. Bu hem çocuğunuzun neden sonuç ilişkileri kurma yolu ile sosyal yargılama düzeyini geliştirmesine, hem de zihinse gelişimine yardım eder. Ancak açıklamalar ve uyarılar, bir davranışla ilk kez karşılaşıldığında ve çocuğunuzun yaşına uygun olarak yapıldığında faydalı olur” diye konuştu.

    Çocuklarda davranış değişikliğini sağlamak için öneriler

    Haberin Devamıadv-arrow
    Haberin Devamıadv-arrow

    Davranışla beklentinizi destekleyin

    Tekrarlayan olumsuz davranışlarda açıklamaların işlevsizleşmeye başladığına dikkat çeken Semerci, şunları söyledi: “Özellikle 11 yaşa kadar olan somut dönem çocuklarında uzun açıklamalar, konunun özünden uzaklaşmanıza sebep olur. Bu yaş grubunda doğru yol, uzun açıklamalar yapmak yerine davranışla beklentinizi desteklemektir. Örneğin, her oyundan sonra oyuncaklarını oturma odasında dağınık bir şekilde bırakan çocuğunuza her defasında bırakmaması gerektiğini açıklamak davranış değişikliğini getirmeyecektir. Bunun yerine ortalıkta dağınık bırakılan oyuncakları toplayıp, bu davranışı sebebiyle 2 gün için bu oyuncaklarla oynayamayacağını söyleyebilirsiniz. Çocuğun yaşına ve davranışın sıklığına göre süre daha da uzatılabilir. Bu ceza değildir. Çocuğa sorumluluklarını yerine getirmediği zaman ödeyeceği bedelin öğretilmesidir.

    Haberin Devamıadv-arrow
    Haberin Devamıadv-arrow

    Çocuğunuzun gerekli açıklama ve uyarıların yapılmasına karşın, aynı olumsuz davranışta ısrarcı davranması durumunda özellikle de ödevlerini yapmamak, kendi sorumluluğu olan bir davranışı yerine getirmemek gibi durumlarda açıklama ve uyarılarınızın davranışınızla desteklenmesi gerekir. Bu koşullarda yapılabilecek en doğru davranış ödül ya da ayrıcalık olarak verilen bir etkinliğin kaldırılmasıdır. Örneğin, bütün hafta boyunca derslerini yapması gereken saatlerde sorumluluğunu yerine getirmemesi, hafta sonu için yapılan eğlenceye yönelik etkinliğin iptal edilmesi ile sonuçlanabilir. O saatte hafta içinde yapmadığı ödevlerini tamamlamasını beklersiniz.” 

    Olumlu davranışları fark edin

    Olumlu davranışların onay ve takdir görmemesinin zamanla ortadan kalkmalarına sebep olabileceğini kaydeden Semerci, “O yüzden, çocukların olumlu davranışlarını fark edip, buna olumlu tepkiler verilmesi gerekir. Bu da ödül ya da rüşvet değil, olumlu davranışı pekiştirmektir. Çocuk her ne şekilde davranmış olursa olsun, onun bir birey olduğunu unutarak, bağırmak, azarlamak, vurmak, dövmek asla yapılmaması gerekenlerdir. Bu tutum çocuğun olumsuz davranışını değiştirmesine değil, bu gibi durumlarla karşılaştığında bağırıp şiddet kullanmayı öğrenmesine yol açacaktır” şeklinde konuştu.