SON DAKİKA
Çin'de Uygurlar ayaklandı: 156 ölü
Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde dün çıkan olaylarda ölü sayısının 156'ya yükseldiği bildirildi. Yeni Çin Haber Ajansı'nda, yerel yetkililere dayandırılarak verilen haberde, ölü sayısının 140'tan 156'ya çıktığı kaydedildi. Daha önceki haberde, yaralı sayısının da 828 olduğu belirtilmişti.
Urumçi'de çıkan olayların ardından, protesto gösterileri bölgenin kuzey batısında yer alan Kaşgar kentine sıçradı.Kaşgar kentinde yaşayan Yakub isimli bir Uygur, Associated Press muhabirine, öğleden sonra İdkah Camisinden ayrılan 300 protestocunun polis tarafından durdurulduğunu aktardı.
Polisle tartıştıklarını ancak arbede yaşanmadığını belirten Yakub, protesto sırasında etraflarının polis tarafından aniden sarıldığını kaydetti.
Urumçi'de tansiyonun yükselmesinin nedeni 25 Haziran'da bir fabrikada Uygurlarla Çinliler arasında çıkan kavga.
Uygurlar, 2 Uygur kökenli işçinin öldüğü olayla ilgili soruşturma isteyerek Urumçi sokaklarına çıktı. Göstericiler dağılmayı reddedince polisle karşı karşıya geldi.
Özerk bölge polis müdürü Liu Yaohua, sokaklardan 57 ceset toplandığını, diğerlerinin de hastanede öldüğünü belirtti.
Çinli yetkili düzenlenen basın toplantısında, olaylarda 190'ı otobüs, en az 10 taksi ve iki polis aracı olmak üzere 261 motorlu taşıtın yakıldığını söyledi.
Sabah saatlerinde bazı araçlar yanmaya devam ederken, ilk belirlemelere göre 203 dükkan ve 14 ev hasar gördü.
Liu, onlarcası elebaşı olmak üzere olaylarla ilgili yüzlerce kişinin gözaltına alındığını, olaylarda kilit rol oynadığından şüphelenilen 90 kişinin arandığını ifade etti.
Şehirde ana caddelerin yanı sıra elektrik ve doğalgaz şirketleri ile televizyon istasyonu gibi önemli yerlerde güvenlik önlemleri artırıldı, komşu şehirlere giriş çıkışta kontrol noktaları oluşturuldu. Bu arada şüphelilerin sorgulanması için komşu bölgelerden etnik gruplara mensup 100'den fazla yetkili Urumçi'ye getirildi.
Saldırıya uğrayan Wang Yaming adlı kişi olaylara karışanların bıçak, sopa, taş kullandıklarını, kendisini de bir grup Uygurun kurtardığını söyledi. Zhao soyadlı bir taksi şoförü, dar bir sokakta 20 kadar gencin saldırısına uğradığını, dövüldüğünü, parasının ve cep telefonunun alındığını, arabasının camlarının kırıldığını anlattı.
Wang Kunding adlı bir kişi de, getirildiği hastanede akşam saatlerinde 8-9 Uygur tarafından yolunun kesildiğini, hangi etnik gruptan olduğunu sorduklarında "Han" cevabını vermesinden dolayı dövüldüğünü iddia etti. Şinhua'nın haberinde, olayları çıkaran grupların yerel saatle akşam 20.20 civarında Urumçi'nin ana caddelerinde görülmeye başlandığı, yoldan geçen Han milliyetinden kişileri dövdükleri, otobüslere taş ve sopalarla saldırdıkları, bariyerleri devirdikleri belirtildi.
Yerel hükümet tarafından yapılan açıklamada, ilk araştırmalara göre olayların, başında Rabiya Kader'in başında bulunduğu Dünya Uygur Kongresi tarafından kışkırtıldığı öne sürüldü.
Eski bir iş kadını olan Rabiya Kader, ulusal güvenliği zedelediği gerekçesiyle 1999'da tutuklanmış ve 17 Mart 2005'te kefaletle serbest bırakılarak tedavi olmak için ABD'ye girmişti.
Yerel hükümet açıklamasında, "olayın yurt dışındaki unsurlar tarafından kışkırtılan ve yurt içinde organize edilen, planlı ve örgütlü bir şiddet suçu olduğuna dair bulgular bulunduğu" ifade edildi.
Açıklamada, Dünya Uygur Kongresi'nin destekçilerini bir süredir internet yoluyla "daha cesur olmaya ve daha büyük işler yapmaya" kışkırttığı iddia edildi.
Bölgenin başkanı Nur Bekri, sabah yaptığı televizyon konuşmasında, terörizm, ayrılıkçılık ve aşırıcılık olmak üzere üç gücün, Guangdong eyaletindeki bir oyuncak fabrikasında Uygur ve Han işçiler arasında meydana gelen iki Uygurun öldüğü kavgayı kaos yaratmak için kullandığını söyledi.
Nur Bekri, ölen Uygurların cenazelerinin Sincan'a gönderildiğini belirterek, Sincan ve Guangdong polisinin ortak araştırma yürüttüğünü kaydetti. Söz konusu kavganın, Han milliyetinden bir kadın işçinin bir Uygur işçi tarafından cinsel tacize uğramasından dolayı çıktığı iddia edilmişti.
Doğu Türkistan Gençlik ve Kültür Derneği Onursal Başkanı Arslan Alptekin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki olayların nedeninin çok eskiye dayandığını belirterek, "Bu zulme dayanamayan insanlar artık 'yeterse yeter' diye ayaklanma derecesinde harekete başlamışlardır" dedi.
Alptekin, yaptığı açıklamada, son yaşanan olayların Kanton eyaletinin bir fabrikasında çalışan işçilere Çinlilerin hücum ederek, Uygur işçileri öldürmesine bağlandığını ifade eden Alptekin, "Buna öyle bakmamak lazım. Bu olay çok eskiye dayanır. Bu zulme dayanamayan insanlar artık 'yeterse yeter diye ayaklanma derecesinde harekete başlamışlardır. Çin devlet terörü Doğu Türkistan'da çok şiddetli bir şekilde esmektedir. Bu zulme, işkencelere bu katliamlara dayanamayan millet birden bire ayaklanıyor' diye konuştu.
Ankara'dan tepki
Dışişleri Bakanlığı, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkenti Urumçi'de meydana gelen olaylara sebebiyet veren sorumluların en kısa zamanda tespit edilmesinin ve adaletin tecelli etmesinin beklendiğini bildirdi.
Bakanlıktan yapılan açıklamada, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkenti Urumçi'de dün meydana gelen olaylarda, edinilen ilk bilgilere göre 140'tan fazla insanın hayatını kaybettiğinin, 800 kişinin de yaralandığının derin üzüntüyle öğrenildiği belirtildi.
Açıklamada "Olaylara sebebiyet veren sorumluların en kısa zamanda tespit edilmesini ve adaletin tecelli etmesini bekliyoruz. İstikrarlı ve müreffeh bir ülke olma yolunda hızlı adımlarla ilerleyen Çin Halk Cumhuriyeti'nde bu tür olayların ileride meydana gelmemesi için gerekli tedbirlerin alınacağına inanıyoruz. Yaralılara acil şifa, hayatlarını kaybedenlerin yakınlarına ve başta Sincan Uygur Özerk Bölgesi halkı olmak üzere tüm Çin halkına başsağlığı diliyoruz" diye konuştu.
ABD de endişeli
ABD, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde dün çıkan olaylarda can kaybı olmasından derin üzüntü duyduğunu açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ian Kelly, "Can kayıplarından derin üzüntü duymaktayız" dedi ve taraflara sükunet ve itidal çağrısında bulundu.
Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Kısa adı "Şinciang" olan Şinciang Uygur Özerk Bölgesi, Çin'in kuzeybatısında yer alıyor. Türkçe'de Sincan olarak adlandırılan "Şinciang" ismi, Çince'de "Yeni Sınır" anlamına geliyor.
Toplam yüzölçümü 1 milyon 660 bin kilometrekareyi geçen Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Çin'in yüzölçümü bakımından en büyük eyalet düzeyindeki idari bölgesi. Sincan Uygur Özerk Bölgesinin, kuzeyde ve batıda sekiz ülkeyle sınırı var.
Bölge, bu ülkelerle olan toplam 5400 kilometreyi geçen sınırıyla Çin'in en uzun sınıra ve en çok sınır kapısına sahip bölgesi.
1930'da patlak veren isyanlar 1933'te Kaşgar'da "Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti"nin ilanıyla sonuçlanmıştı.
Kısa süreli "Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti"nin ardından Çinli general Şıng Şısay "Doğu Türkistan"ın kontrolünü ele geçirdi.
1944-1949 arasında Sincan'ın kuzeyinde bugünkü Kazak Özerk Bölgesi'nde Sovyetler Birliği'nin desteğiyle ikinci "Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti" kuruldu.
"Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti" 1949'da Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Sincan'a girmesiyle birlikte sona erdi.
İşgalinden 6 yıl sonra 1 Ekim 1955'te Sincan Eyalet statüsünden çıkarılarak, Çin tarafından, Özerk Bölge olarak ilan edildi.
Resmi rakamlara göre, nüfusu 21 milyonu geçen Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde 10 milyon 960 bin Uygur, Moğol ve Hui (Etnik Çinli Müslümanlar) yaşıyor.
BM'den çağrı
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Çin ve şiddete dönüşen iç sorunların baş gösterdiği diğer ülkelerin, sivil halkın güvenliğini ve hayatını korumak için azami özen göstermesi gerektiğini söyledi.
Ban, Cenevre'de gazetecilerin, "Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde dün çıkan, 140 kişinin öldüğü, yüzlerce kişinin yaralandığı sokak çatışmalarıyla ilgili Pekin'e tavsiyesinin ne olacağı" yönündeki sorusu üzerine, "Dünya genelinde çok fazla şiddet içeren iç olayların çıktığını görüyoruz" dedi.
BM'nin, bütün hükümetlerin bu tür olaylarda vatandaşların haklarını koruması gerektiği konusunda çok açık olduğunu belirten Ban, ülke içinde ya da uluslararası alanda bütün görüş ayrılıklarının diyalog yoluyla, barışçı biçimde çözülmesi gerektiğini vurguladı.
Ban, "Ayrıca ilgili hükümetler, sivil halkın hayatını ve güvenliğini korumak için azami özen göstermeli ve gerekli adımları atmalı" diye konuştu.
Hükümetlerin ayrıca mülkiyeti, toplanma, ifade ve bilgi edinme özgürlüğünü koruması gerektiğini belirten Ban, "Bunlar demokrasinin temel ilkeleri ve dünya çapında bütün ülkelere yeniden yaptığım çağrı bu" dedi.
Avrupa Parlamentosu'ndan tepki
Avrupa Parlamentosu Başkanı Hans-Gert Pöttering, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde çıkan olaylarda, "protestocuların öldürülmesinden derin endişe duyduğunu" belirterek, Çin makamlarından "insan onuruna saygı göstermelerini" istedi.
Hans-Gert Pöttering, yaptığı yazılı açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkenti Urumçi'de başlayan olaylarda, Çin basınının 156 ölü iddiasına karşın kimi sivil toplum örgütlerinin resmi olmayan verilerine göre, ölü sayısının birkaç yüze ulaştığını bildirdi.
Avrupa Parlamentosu adına tüm taraflara sakin olmaları çağrısında bulunan Pöttering, "Çin makamlarından insan onuruyla ifade ve barışçıl gösteri özgürlüğü dahil temel insan haklarına tam saygılı davranmalarını istediğini" vurguladı. Pöttering, Çin makamlarının "internet erişimini engellememek dahil olmak üzere yerel ve uluslararası medyanın bölgede özgürce çalışmasına izin vermesini" istedi.
Urumçi'de tansiyonun yükselmesinin nedeni, Şao-Guan Eyaleti'nde, 25 Haziran'da bir fabrikada, Uygurlarla, Han kökenli Çinliler arasında çıkan kavga. Kavgada 2 Uygur kökenli işçinin öldüğü bildiriliyor. Uygurlar olayla ilgili soruşturma isteyerek Urumçi sokaklarına çıktı. Göstericiler dağılmayı reddedince, polisle karşı karşıya geldi.
Sıradaki Haber
Sıradaki Haber
Sıradaki Haber
Sıradaki Haber
SON DAKİKA
EN ÇOK OKUNANLAR
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlu olsun! 'Tek katlı taş binadan bugüne 3 Meclis...'
Havalar ısındı, yılın ilk kene vakası görüldü
İkinci el piyasası hareketleniyor: 'En çok talep gören 5 model' İşte detaylar...
Emeklilerle ilgili yeni çalışma yolda: '5 soru 5 cevap...'
Tarihi ziyaretin şifreleri! 'Türkiye-Irak ilişkilerinde dönüm noktası'