ABD ile Rusya START anlaşmasını imzaladı

ABD ve Rusya geçtiğimiz günlerde uzlaşıya vardıkları Nükleer Silahların Azaltılması Anlaşması'nı bugün Çek Cumhuriyeti'nin başkenti Prag'da imzaladı. Anlaşmaya Amerikan Başkanı Barack Obama ve Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev imza attı.

ABD ile Rusya, 5 Aralık 2009'da süresi dolan, 1991'de imzalanan Stratejik Silahların İndirimi Antlaşması'nın (START 1) yerini alacak yeni antlaşmayı, Çek Devlet Başkanlığı Sarayında düzenlenen törenle imzalarken; antlaşmanın, yürürlüğe girmesi için iki ülkenin parlamentoları tarafından onaylanması gerekiyor.

Çek Devlet Başkanlığı Sarayında düzenlenen törenle iki devlet başkanı tarafından imzalanan anlaşmanın, Rusya parlamentosu ve ABD senatosu tarafından onaylanması gerekiyor.

Anlaşmayla iki ülke, stratejik nükleer silah başlıklarını üçte birlik, nükleer başlık taşıyan füze, denizaltı ve bombardıman uçaklarının sayısını ise yüzde elliden fazla azaltmayı kabul etti.

Yeni anlaşma, iki ülkenin gelecek 7 yıl içinde sahip olabilecekleri nükleer başlık sayısını 1550'ye indirdi. Anlaşma, dünyadaki nükleer silahların yüzde 90'ından fazlasına sahip olan ABD ve Rusya'nın, nükleer silahsızlanma konusunda ciddi olduğunu göstermeyi de amaçlıyor.

Obama: "Önemli bir adım"

ABD Başkanı Barack Obama, Rusya ile imzalanan yeni anlaşmanın, iki ülkenin nükleer silahlarının daha da azaltılmasında ve iki ülke arasındaki ilişkilerde önemli bir adım olduğunu söyledi.

Obama, Medvedev ile füze kalkanı konusundaki müzakereleri genişletmeyi ve bu alanda işbirliği için diyalog içinde olmayı kararlaştırdıklarını da belirtti.

Barack Obama, ABD'nin Doğu Avrupa'da kurmayı planladığı füze kalkanı sisteminin amacının Rusya ile "stratejik dengeleri" değiştirmek olmadığını vurguladı.

ABD Başkanı, nükleer silahların başka ülkelerde de yayılmasının, Ortadoğu ve Doğu Asya'da silahlanma yarışını artırabileceğini ve bunun dünya güvenliği için kabul edilemez bir risk olduğunu ifade etti.

Medvedev de antibalistik füze kapasiteleri artmadığı sürece yeni anlaşmanın uygulanabilir olacağını belirtti. Prag'da imzalanan anlaşmanın tatminkar olduğunu ifade eden Medvedev, "Elde ettiğimiz sonuç iyi" dedi. Medvedev, ABD'nin füze kalkanı planıyla ilgili olarak da "uzlaşmaya varacakları konusunda iyimser olduğunu" kaydetti.

Start I Anlaşmasının yerine yapılan anlaşma, her iki ülkenin 7 yıl içinde kıtalar arası, denizaltı ve ağır bombardıman uçaklarında kullanılan balistik füzelerini 700'e, savaş başlıklarını 1550'ye, konuşlandırılan ve konuşlandırılmayan kıtalar arası balistik füze rampalarını 800'e düşürülmesini öngörüyor. Anlaşma, onaylanmasından sonra 10 yıl geçerli olacak.

Anlaşma 15 sayfa

Rus haber ajansı RİA Novosti, anlaşmanın 15 sayfa olduğunu belirterek, anlaşmanın eşitlik temelinde oluşturulduğuna dikkat çekti. Haberde, anlaşmanın her iki ülkede onaylanmasının ardından her iki ülkenin 7 yıl içinde kıtalar arası, denizaltı ve ağır bombardıman uçaklarında kullanılan balistik füzelerini 700'e, savaş başlıklarını 1550'ye, konuşlandırılan ve konuşlandırılmayan kıtalar arası balistik füze rampalarını 800'e düşürmesini öngördüğü kaydedildi.

RİA Novosti, START2'nin iki ülke liderleri tarafından imzalanmasının ardından iki ülke parlamentoları tarafından onaylanması gerektiğini, onay sürecinin ardından belgenin geçerliliğinin 10 yıl olacağını duyurdu.

Yeni anlaşmada stratejik saldırı ve stratejik savunma silahları aynı çerçeveye sokulurken, onay sürecinin ardından tarafların anlaşmadan vazgeçmesinin uluslararası hukuk standartlarına bağlandığı ifade edilen haberde, "Taraflardan birinin anlaşmanın içeriğiyle ilgili özel durumların çıkarlarını tehlikeye soktuğunu düşünmesi halinde, ulusal egemenliği koruma kapsamında anlaşmadan çekilme hakkına sahip olacak" ifadesine yer verildi.

İlk START anlaşması 1991'de imzalanmış ve süresi 2009 sonunda dolmuştu. Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev de dün akşam saatlerinde Prag'a gelmişti.

Çek başkentinde olağanüstü güvenlik önlemleri alındığı açıklanmıştı. Başkentte 5 bin kadar polis yarına kadar görev yapacak.

Senato'da onaylanmasını ümit ediyor

Bu arada Obama, START anlaşmasının bu yıl Amerikan Senatosu'nda onaylanmasını ümit ediyor.

Beyaz Saray sözcüsü Robert Gibbs, Obama'nın uçağındaki gazetecilere yaptığı açıklamada "anlaşmanın onayının bu yıl tamamlanmasını bekliyor ve ümit ediyoruz" dedi.

Gibbs, nükleer anlaşmalara iki taraflı destek konusunda geleneksel bir anlayış olduğunu da vurguladı.

Beyaz Saray, Obama'nın Medvedev ile yapacağı görüşmede İran'ın da ele alınacak konular arasında olduğunu, Rusya'nın yaptırımlara destek vereceğine inanıldığını kaydetti.

Gorbaçov'dan yorum

Nükleer Silahların İndirimi Anlaşması'nı (START 1) ilk olarak 1991'de ABD Başkanı George Bush ile imzalayan dağılan Sovyetler Birliği'nin son Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov, ABD ve Rusya arasında silahsızlanmayla ilgili müzakerelerin yeni START 2'nin imzalanmasından sonra da devam etmesi gerektiğini söyledi.

Gorbaçov, Rus İtar-Tass ajansına Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev ve ABD Başkanı Barack Obama tarafından START 2'nin imza töreni öncesi verdiği özel röportajda, yeni anlaşmanın Rusya'nın çıkarlarına yanıt verdiğini, ancak silahsızlanmayla ilgili müzakerelerin yeni anlaşmanın imzalanmasının ardından kesilmemesi gerektiğini vurguladı.

Yeni anlaşmanın hedefleriyle, yapısı ve formatıyla START 1'in devamı oluğunu kaydeden Gorbaçov, "2002 Moskova Anlaşması'nın (stratejik saldırı silahlarının ilave indirimiyle ilgili ek anlaşma) aksine yeni anlaşmanın kontrol sistemini öngörmesi son derece önemli. Bildiğim kadarıyla START 1'e kıyasla bu daha hafif ve daha az maliyetli olacak. Bunun Rusya'nın çıkarlarını karşıladığını düşünüyorum" dedi.

Türkiye anlaşmadan memnun

Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin ABD Başkanı Barack Obama ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev'in bugün imzaladığı nükleer silahların azaltılmasını öngören START anlaşmasını memnuniyetle karşıladığını bildirdi.

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Türkiye'nin bu gelişmeyi "küresel güvenliğin gelişmesi ve nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya yönünde atılmış önemli bir adım" olarak değerlendirdiği belirtilerek, bu kazanımın nükleer silahlara sahip tüm devletlerin bu silahların topyekun tasfiyesi yönündeki ilave sorumluluk ve bu sorumluluğun beraberinde getirdiği çabalarla desteklenmesi gerektiği kaydedildi.

ABD'nin gözden geçirilmiş yeni nükleer siyasetini 6 Nisanda açıklamasının önemli ve zamanlı olduğu ifade edilen açıklamada, yeni ABD nükleer siyasetinin daha öncekiler gibi NATO İttifakının caydırıcılığının nükleer boyutunu ilgilendiren unsurlara sahip olduğu bildirildi.

Türkiye'nin nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya hedefine bağlılığı vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi: "Türkiye bu çerçevede atılan kaydadeğer her adıma yönelik desteğini bu vesileyle teyit eder. Türkiye, merkezinde Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın (NPT) yer aldığı uluslararası rejimin üç temel dayanağını oluşturan nükleer silahların azaltılması ve neticede ortadan kaldırılmasını, bu silahların yayılmasının önlenmesini ve nükleer enerjiden barışçı yararlanma hakkını kuvvetle desteklemektedir."

12-13 Nisan'da Washington'da düzenlenecek Nükleer Güvenlik Zirvesi'ni müteakip 3-28 Mayıs tarihleri arasında NPT Gözden Geçirme Konferansı yapılacağı belirtilen açıklamada, NATO'nun yeni Stratejik Konsepti'nin de gelecek Kasım ayında İttifak'ın devlet ve hükümet başkanlarının onayına sunulmasının beklendiği kaydedildi.

Nükleer güce sahip olan ülkeler

Nükleer silahlara ilişkin bilgilerin çok gizli olması nedeniyle aşağıda verilen rakamlar tahmini sayıları içeriyor.

ABD: START 1'ın öngördüğü sayım kuralları uyarınca Ocak 2009 itibarıyla ABD'nin 5 bin 200 nükleer savaş başlığının bulunduğu, kullanıma hazır 2700 (2 bini stratejik, 500'ü stratejik olmayan -taktik-) savaş başlığı olduğu tahmin ediliyordu.

Rusya ile ABD arasındaki 2002 Moskova Anlaşmasına (Stratejik Saldırı Silahlarının İndirimi Anlaşması-SORT) uyarınca iki ülkenin de kullanıma hazır savaş başlıklarını 2012'ye kadar 1700-2200'e indirmesi gerekiyordu.

İngliz yayın kuruluşu BBC'nin Amerikan Bilimler Federasyonu ve Nükleer Antlaşma girişimi verilerine dayanarak yayımladığı habere göre, ABD'nin 2200 stratejik nükleer savaş başlığı bulunuyor.

RUSYA: Rusya'nın 14 bin civarında nükleer silahı olduğu tahminleri yer alırken; toplam silah deposu, taktik nükleer silahların tam sayısı hesaplanmadığı için kesin olarak bilinmiyor.

START 1 koşulları uyarınca, Rusya'nın nükleer savaş başlıklarını Temmuz 2008'e kadar 4138'e, SORT uyarınca da 2800'e indirmesi gerekiyordu. BBC'nin haberinde de Rusya'nın savaş başlığı sayısı 2800 olarak duyuruldu.

FRANSA: Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına (NPT) 1992'den bu yana taraf olan Fransa'nın 300 nükleer savaş başlığı olduğu tahmin ediliyor. Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, havadan fırlatılan silahları üçte bir oranında azaltarak 290 savaş başlığına indireceklerini bildirmişti. Paris, Eylül 2008'e kadar savaş başlıkları yaklaşık 300'e indirmişti.

İNGİLTERE: Nükleer silah deposunun, stratejik ve stratejik olmayan savaş başlıkları şeklinde 200'ü geçmediği tahmin ediliyor.

Hatta BBC'nin Amerikan Bilimler Federasyonu ve Nükleer Antlaşma girişimi verilerine dayanarak duyurduğuna göre İngiltere'nin 160 nükleer savaş başlığı bulunuyor.

ÇİN: Nükleer silah programına 1955'te başlayan Çin, 1964'teki başarılı nükleer denemesinden sonra 45 nükleer deneme daha yaptı.

Çin'in yaklaşık 400 stratejik ve taktik nükleer silahı olduğu, daha fazlasını üretmek için de malzemesi bulunduğu tahminleri yer alırken; yine BBC'nin duyurduğuna göre Çin'in 180 civarında nükleer savaş başlığı olabilir. NPT'ye 1992'de giren Çin, nükleer gücü olmayan ülkeye karşı nükleer silah kullanmayacağı yönünde resmi taahhütte bulundu.

İlan edilen diğer ülkeler

KUZEY KORE: İlk nükleer denemesini Ekim 2006'da, ikincisini Mayıs 2009'da yaptı. NPT'den 1993'te çekilen Kuzey Kore, Mayıs 2009'dan sonra füze denemelerinde bulundu. BBC'nin haberine göre Kuzey Kore'nin 10'dan az savaş başlığı bulunuyor.

HİNDİSTAN: Hindistan, nükleer silaha sahip olduğunu resmen ilan etti. Yeni Delhi'nin en az 100 savaş başlığı üretecek kadar plütonyumu olduğu tahmin ediliyor. Uluslararası Füze Malzemeleri Kurulunun geçen yılki verilerine göre, Hindistan'ın monte edilmiş halde 5060 savaş başlığı bulunuyor. BBC'nin duyurduğuna göre ise Hindistan'ın stratejik 60 nükleer savaş başlığı bulunduğu tahmin ediliyor.

PAKİSTAN: Pakistan'ın 30 ila 50 atom bombası yapılacak kadar, 580-800 kilogram civarında zenginleştirilmiş uranyum deposu bulunduğu tahmin ediliyor.

Nükleer Bilimler Bülteni'nin 2007'deki tahminlerine göre Pakistan'ın yaklaşık 60 savaş başlığı bulunuyor. BBC de Pakistan'ın tahmini savaş başlığı sayısını 60 olarak duyurdu. Hindistan da Pakistan da NPT'yi imzalamadılar.

Resmen ilan etmeyen ülkeler

İSRAİL: İsrail'in yaygın biçimde, büyük çapta nükleer silah gücü olduğuna inanılıyor, ancak kendisi bu konuda net bir açıklama yapmıyor ve bu konuda ne doğrulama ne de yalanlama politikası uyguluyor. Dimona reaktörünün plütonyum üretme kapasitesine dayanarak yapılan tahminlere göre, İsrail'in tahminen 100 ila 200 gelişmiş nükleer patlayıcı yakıtları bulunuyor.

BBC'nin haberine göre de İsrail'in stratejik planı uyarınca kentleri, füze rampalarını, askeri karargahları hedef almak üzere planlanmış 80 savaş başlığı var. İsrail resmi olarak, Orta Doğu'da nükleer silah sahibi olduğunu açıklayan ilk ülke olmayacağını ilan etmişti. İsrail, NPT'yi imzalamadı.

Nükleer gücü olmayan ülkeler arasında 1970'den beri NPT'de bulunan İran'ın, nükleer enerji elde etmek için olduğunu bildirdiği uranyum zenginleştirme programı var. Batılı güçler ise İran'ı nükleer silah geliştirmeye çalışmakla suçluyor. Amerikalı yetkililer Suriye'nin de gizlice nükleer silah elde etmeye çalıştığını iddia ediyor.