SON DAKİKA
SARIMSAK GERÇEKTEN FAYDALI MI? Köle Yemeğinden Zengin Sofralarına... İşte Tıbbın ve Modern Mutfağın Vazgeçilmez Lezzeti Sarımsağın Tarihteki Yolculuğu
Sarımsak yemeklere kattığı lezzet kadar sağlığa olan faydaları ile dikkat çekiyor. Binlerce yıllık lezzet hem mutfakların hem de geleneksel tedavi yöntemlerinin vazgeçilmez bir parçası. Peki sarımsağın sağlığa faydaları neler? İşte tüm detaylar...
Sarımsak binlerce yıldır, sadece keskin ve kendine özgü tadıyla değil, tıbbi özellikleriyle de değer görüyor.
Antimikrobiyal ve antiviral etkileriyle bilinen sarımsak, hem mutfakların hem de geleneksel tedavi yöntemlerinin vazgeçilmez bir parçası. Ana vatanı Orta Asya olan sarımsak, göç eden topluluklarla birlikte Avrupa ve Amerika'ya ulaştı.
Bugün dünyanın en büyük sarımsak üreticisi Çin. BBC Dünya Servisi'nin Gıda Zinciri (The Food Chain) programı sarımsağın zengin tarihini, kültürel değerini araştırdı ve hepimizin kafasındaki sorunun yanıtını aradı:
Sarımsak gerçekten faydalı mı?
Sarımsak birçok mutfağın baş malzemelerden biri. Danimarkalı şef Poul Erik Jenson, Fransa'daki yemek okulunda Amerika, Avustralya, İngiltere ve Asya'dan öğrencilere ders veriyor ve şu ana kadar sarımsağı bilmeyen tek bir öğrenciyle bile karşılaşmadığını söylüyor.
Sarımsağın yemeği bambaşka bir seviyeye taşıdığına inanıyor ve Fransız mutfağını onsuz düşünemiyor.
"Fransızların hiçbir tuzlu yemeği sarımsaksız hayal edebileceğini düşünmüyorum. İster et suyu ya da çorba olsun, ister sebze ya da et yemeği, içinde mutlaka bir diş sarımsak vardır.
Onsuz bir yemek düşünülemez." Ama Jenson'un çocukluğunda yani 1970'lerde Danimarka kırsalında sarımsak neredeyse hiç bilinmiyordu.
Hatta kokusu nedeniyle o zamanlar sarımsağın kötü bir üne sahip olduğunu hatırlıyor. Ama Türk işçilerin Danimarka'ya taşınmaya başlamasıyla birlikte, yemeklere sarımsak koymak daha kabul görür bir pratik olmaya başlamış.
Şef Jenson'un sarımsağa alışmasını sağlayan bir diğer yemek de İtalyan pizzaları olmuş. Bugünse özellikle kış günlerinde "şifa" için kullanıyor:
"Partnerimle her sabah içine bir diş sarımsak ezdiğimiz et suyunu içiyoruz. Ne soğuk algınlığı ne de ağır bir grip geçirdik. Eminim ki bu sarımsak sayesinde oldu."
Sarımsak antik Yunan, Mezopotamya, Mısır, Roma, Çin ve Hindistan'da çok popülerdi. Romalı askerler sarımsağın kendilerine cesaret ve güç verdiğine inanırdı ve fetihleriyle birlikte sarımsağı Avrupa'ya yaydılar.
Ancak sarımsağın mutfakta kullanımı bir zamanlar sadece alt sınıflara özgüydü.
Robin Cherry "Geçmişte bir dönem gerçekten sadece fakir yemeğiydi" diyor. "Mısır'da piramitleri inşa eden kölelere ya da Romalı denizcilere güç vermesi için yenirdi. Ucuzdu ve kötü yemeklerin tadını bastırıyordu.
Bu yüzden sadece fakir insanların yediği bir şey olarak kabul görüyordu." Ama Rönesans'la birlikte sarımsağın itibarı da değişmeye başladı.
14. ve 16. yüzyıllar arası yaşanan bu dönem, klasik bilginin yeniden doğuşu, sanat ve bilimin gelişimiyle Avrupa tarihinin dönüm noktalarından biriydi. Cherry "Fransa Kralı 4. Henry sarımsakla vaftiz edilmişti ve çok sarımsak yerdi. Bu sarımsağı popüler hale getirdi" diyor ve sarımsağın 19. yüzyılda Kraliçe Victoria döneminde İngiltere'de de popülerleştiğini ekliyor.
Sarımsağın Amerika Birleşik Devletleri'ne ulaşması ise çok daha sonralara denk geliyor. 1950'ler ve 60'larda, yine göçmenler sarımsağı bu topraklara götürüyor. Robin Cherry, "Aslında sarımsak Yahudiler, İtalyanlar ve Koreliler'e yönelik olarak aşağılayıcı bir şekilde kullanılırdı. Bu topluluklara 'sarımsak yiyiciler' denirdi ve olumsuz bir anlamı vardı" diyor.
Bugün dünya çapında 600'den fazla sarımsak çeşidi var. Orta Asya'daki Özbekistan ve Kafkasya'daki Gürcistan gibi bazıları, ancak son zamanlarda dünya çapında bulunabilir hale geldi.
Modern mutfaklarda önemli rolünün yanı sıra, soğuk algınlığı semptomlarını tedavi etmek veya azaltmak için yaygın olarak kullanılıyor.
Klinik çalışmalarda tansiyon, kolesterol ve hatta kanser üzerindeki etkileri araştırılsa da net sonuçlar alınamamıştır.
İran'da yapılan küçük çaplı bir araştırma, sarımsak ve limon suyunun altı hafta içinde kolesterol ve tansiyonu düşürmeye yardımcı olduğunu ortaya koydu.
Ancak, ABD'deki Stanford Üniversitesi tarafından 200 sağlıklı birey üzerinde altı ay boyunca yürütülen daha büyük çaplı bir araştırmada, kolesterolde önemli bir düşüş gözlemlenmedi.
Avustralya'daki Sidney Üniversitesi'nde 2014 yılında yapılan bir araştırma, sarımsağın güçlü antimikrobiyal, antiviral ve antifungal özelliklerini doğruladı.
Sarımsağın yüksek düzeyde potasyum, fosfor, çinko, kükürt ve orta düzeyde magnezyum, manganez ve demir içerdiğini belirten İngiliz Diyetisyenler Derneği sözcüsü Bahee Van de Bor, "Biraz mucizevi bir sebze" diyor.
"Allisin adı verilen, kükürt içeren bazı harika bileşikler içerir. Bağırsaklarımızın sevdiği prebiyotik lifler açısından zengindir, bu nedenle bağırsak sağlığımız için harikadır."
Sarımsağın ayrıca bazı antimikrobiyal özelliklere de sahip olduğunu, liflerinin bağırsak bakterilerini besleyerek kabızlık ve şişkinliğe iyi geldiğini ekliyor.
Yetişkinler için günde bir ila iki diş çiğ sarımsak tüketmek güvenli kabul ediliyor.
Ancak, klinik dergi American Family Physician tarafından yayınlanan bir makaleye göre, aşırı tüketim, özellikle aç karnına, mide-bağırsak rahatsızlığına, şişkinliğe ve bağırsak florasında değişikliklere neden olabilir.