Canlı Yayın
Esra Öz
“Hemen döneceğim,” diyerek şehre giden Ash, bir trafik kazasında hayatını kaybeder. Sevgilisi Ash’ın ani ölümünü kabullenemez. Martha’nın arkadaşı henüz deneme safhasında olan temsili bir programdan bahseder. Ölen insanların her türlü anıyı, bilgiyi sanal bir ortama aktarıp, yapay bir insan oluştururlar. Yazışmaların yetmediği Martha, bu kez eşinin aynısı olan robot satın alır. Bir süre robot ile yaşayan Martha, gerçek hayattan koptuğunu fark eder. Yani insansı robotların hayatımızı nasıl etkilediğini konu alan dizi, gerçek insandan ayrılmasının ileride zor olacağını gösteriyor.
İnsansı robotların tasarımı çok farklı amaçlar için tasarlanıyor
Suudi Arabistan tarafından vatandaşlık verilen insansı robot Sophia’nın, üretilme amacı, parktaki yaşlılara ve ziyaretçilere yardım etmekti. Göz teması kurabilmek ve insanları tanıyabilmek için gözlerinde özel kamera ve yazılım var. Sesleri rahatça algılayabiliyor ve bayağı sizin benim gibi konuşabiliyor. Oturup saatlerce sohbet edebileceğiniz bir robot. Stylist Dergisine kapak oldu. Kapak çekimleri için insan mankenler gibi makyajı, saçı, styling’i yapıldı. Backstage görüntüleri de videoya kaydedilip, servis edildi.
Tabii Sophia’nın dışında da çok farklı robotlar var. Sağlık sektöründe de çok farklı alanlarda robotlara iş düşüyor. İlk robotlardan biri, 1985 yılında PUMA 560 cerrahi robot kolun nöroşirürjik biyopside kullanıldı. O zamandan bu yana, tıp robotları, cerrahi robotlar, teletıp hayatımızı değiştiriyor. Sağlık sektöründeki masrafların yüksek olması, zamandan ve bütçeden kısıtlama yapılması gerektiğini gösteriyor.
Japonya ve Amerika’da hemşire ihtiyacı çok fazla ve diplomalı hemşire olmadığı için yeterli bakımı robot hemşireler karşılamaya başlayacak.
Japon Sağlık, Çalışma ve güvenlik Bakanlığı’nın Temmuz 2015 tarihli bir tahmini, nüfusun yaşlanmasının gelecek on yıl zarfında hızlanmasıyla Japonya’nın hemşirelik alanında büyük bir açıkla karşılaşacağını gösteriyor. 2025 yılı itibariyle ulus 2,53 milyon hemşireye ihtiyaç duyacak. Bu hedefi karşılamak 2025 yılı itibariyle 800 bin ile 1 milyon hemşireye daha ihtiyaç olacak. Ancak artışın şimdiki temposu hızlanmadığı sürece, hemşirelik alanında çalışanların sayısı en az 380 bin açık vererek talebi karşılayamayacak.
Yaşlı bakımında da etkili olacaklar
Dünyadaki en yüksek yaşam beklentisiyle, Japonya bugün bu sorundan başka herhangi bir ülkeden daha fazla acı çekiyor. Japonya nüfusunun yaklaşık yüzde 30'u 65 yaşın üzerinde ve kadın başına yaklaşık 1.2 doğumla birlikte, iş gücüne yetişmek için yeterli sayıda insan yok.
Japonya'nın nüfus piramidi daha uzun yaşam beklentisi ve daha küçük doğum oranlarını yansıtacak şekilde eğiliyor
1950'lerde doğal bir zirveye gelen nüfus piramidi, şimdi çok daha ağırdır. Bu, sadece yaşlıların bakımı için yeterli insan olmadığı için değil, aynı zamanda emeklilikteki nüfusun böylesine büyük bir kısmının ve ekonomiyi boşalttığı için de sorun oluşturuyor. 65 yaş ve üstü nüfusun 2030 yılında 72 milyona ulaşması öngörülüyor.
Robot hemşirelerde etik sorunsalı
Robotik hemşirelerin oluşturulmasındaki ana zorluk, bir makineyi güvenilir ve etik programlama problemi olduğu belirtiliyor. Robot hemşire günlük olarak hastaları ile ilgili karmaşık kararlar vermek zorunda kalacak. Örneğin, bir robot hastalarını ilacı almasını hatırlatmak için programlanmışsa, hasta reddederse ne yapması gerektiğini bilmesi gerekiyor. Bir yandan ilacı reddetmek hastaya zarar verir. Öte yandan hasta, robotun farkında olmadığı bazı meşru nedenleri reddediyor olabilir. Örneğin, ilacı kullandıktan sonra hasta kendini hasta hissederse, o zaman ilacın uygulanmasında ısrar etmek zararlı olabilir. Bir hatırlatmadan vazgeçmek ve herhangi bir cevabı göz ardı etmek de pratik değil. Çünkü robot, hastanın uygun şekilde bakım aldığından emin olmak için bir insan hemşirenin yerini alacak. Dahası, hasta ilacı almayı kabul edip sonra unuttuysa? Robot ilaç alınana kadar hastayı takip edip izlemeli mi, yoksa mahremiyet ihlali mi? Bir şey ters giderse robot ne zaman ve nasıl doktoru bilgilendirmelidir?
Bu senaryo, insan hemşirelerin sık sık karşılaştığı bir durum. Bir karar vermek için yeterli veri yoksa, insanlar daha fazla bilgi almak için hangi soruların sorulacağını belirleyebilir. Robotlar böyle bir seviyede karar veremiyor.
Karar almada güçlükler var
Robotlar karar vermeden önce, belirsiz koşulların üstesinden gelebilmeleri gerekiyor.
Bir hastaya ilacını almasını ve olumsuz bir cevap almasını isteyen robot hemşire, olumsuz yanıtı kabul etmek veya yeni bir talepte bulunmak için yeterli bilgi olmadığını tespit ederse, bir karar verebilir. Örneğin, robot hastanın ateşinin yükseldiği bilgisini doktora iletirse, daha iyi bir karar vereceğini bildirebilir.
İnsanlar belirsiz kararlarla karşı karşıya kaldıklarında, bunu düşünebilir ve daha fazla bilgi ihtiyacını kabul edebilirler. Ancak robotlar, önceden programlanmış protokollere dayanan koşullardan bağımsız olarak karar verme eğilimindedir.
Japon hemşire robotları
Bugün itibariyle, robot hemşireler henüz bu gelişmişlik seviyesine sahip değiller. Robot hemşireler için mevcut prototipler yardımcılar olarak tasarlanmış ve tam olarak entegre otonom sistem yok.
Robot hemşire üretiminin şu anki lideri olan Japonya, tıbbi topluluktaki farklı ihtiyaçları ele alan çeşitli robotlara sahip.
RIBA robot hemşire hasta taşıyor. Bu robota “Etkileşimli Vücut Yardımı için Robot” anlamına gelen RIBA deniyor. RIBA, bir kişiyi yatar pozisyonda ya da oturma pozisyonundan 60 kiloya kadar kaldırabiliyor ve başka bir yere taşıyabiliyor. RIBA, kaymayı önleyen gelişmiş dokunsal sensörlere ve güçlü kollara sahip. Ayrıca iki kamera ve iki mikrofon ile bir operatörden ipuçlarını takip edebiliyor. RIBA hastaları yatıştırmak için kullanılan büyük bir oyuncak ayı gibi görünüyor, ama aynı zamanda bazılarını rahatsız edebiliyor.
Actroid-F DEMO
Japonya merkezli robot üreticisi Kokoro, Actroid-F ile farklı bir araştırma alanına odaklandı. Bu robot, gözlerini, kaşlarını, ağzını, başını ve boynunu hareket ettirebiliyor. Actroid-F, bir uzaktan operatör tarafından kontrol edilebilen, ifadeleri ve konuşması çok doğru bir şekilde taklit edebilen bir tele-robot. Bu robot aynı zamanda özerk değil, ama insan olarak hastalarla bakarak ve etkileşim kurabiliyor. Actroid-F henüz otonom olmadığı için, etik sorunları kendi başına kararlaştırmaya gerek duymayacak. Ancak, operatörlerin gözetiminin gizlilik sınırlarının neresinden geçtiğine karar vermek zorunda kalacaklar.
Pearl
ABD'de, Michigan Üniversitesi, Pittsburg Üniversitesi ve Carnegie Mellon Üniversitesi'nden araştırmacılar, Pearl adında bir Nursebot üzerinde çalışıyorlar. Pearl, Japon meslektaşları gibi bir asistan robotu ve insanlara rutin faaliyetler hakkında hatırlatmaya ve yaşlılara rehberlik ediyor. Pearl, sesli ve görüntülü girişin yanı sıra bir dokunmatik ekran arayüzü ve yapabildiği çeşitli görevler için yazılımın navigasyon ve tanıma ile yardımcı olan birçok sensöre sahip. Bilişsel ya da bedensel engelli bireylerin günlük görevlerden geçmelerine yardımcı olmak için iyi bir teknolojik araç. Pearl ayrıca çevresinin haritasını ve müşterinin ne kadar hızlı hareket ettiğine bağlı olarak hızını değiştirmenin bir yolunu da hesaba katan sofistike navigasyon algoritmalarına sahip.
Mabu
San Francisco merkezli dijital sağlık firması tarafından üretilen Mabu, kişilik ve tedavi ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş günlük konuşmalar yapıyor ve sağlık uzmanına sizin hakkınızda geri bildirim gönderiyor. Size, hatırlatıyor ve sürecinizi takip ediyor. Yüz takip sistemi ile de sizi takip edebiliyor ve bu sayede göz teması kurulduğunda iletişime geçiyor.
Hemşire robotlardan sonra başka hangi robotlar gelecek ve sağlık başta olmak üzere tüm sektörlerde nasıl etki gösterecek, zamanla göreceğiz.
“Hemen döneceğim,” diyerek şehre giden Ash, bir trafik kazasında hayatını kaybeder. Sevgilisi Ash’ın ani ölümünü kabullenemez. Martha’nın arkadaşı henüz deneme safhasında olan temsili bir programdan bahseder. Ölen insanların her türlü anıyı, bilgiyi sanal bir ortama aktarıp, yapay bir insan oluştururlar. Yazışmaların yetmediği Martha, bu kez eşinin aynısı olan robot satın alır. Bir süre robot ile yaşayan Martha, gerçek hayattan koptuğunu fark eder. Yani insansı robotların hayatımızı nasıl etkilediğini konu alan dizi, gerçek insandan ayrılmasının ileride zor olacağını gösteriyor.
İnsansı robotların tasarımı çok farklı amaçlar için tasarlanıyor
Suudi Arabistan tarafından vatandaşlık verilen insansı robot Sophia’nın, üretilme amacı, parktaki yaşlılara ve ziyaretçilere yardım etmekti. Göz teması kurabilmek ve insanları tanıyabilmek için gözlerinde özel kamera ve yazılım var. Sesleri rahatça algılayabiliyor ve bayağı sizin benim gibi konuşabiliyor. Oturup saatlerce sohbet edebileceğiniz bir robot. Stylist Dergisine kapak oldu. Kapak çekimleri için insan mankenler gibi makyajı, saçı, styling’i yapıldı. Backstage görüntüleri de videoya kaydedilip, servis edildi.
Tabii Sophia’nın dışında da çok farklı robotlar var. Sağlık sektöründe de çok farklı alanlarda robotlara iş düşüyor. İlk robotlardan biri, 1985 yılında PUMA 560 cerrahi robot kolun nöroşirürjik biyopside kullanıldı. O zamandan bu yana, tıp robotları, cerrahi robotlar, teletıp hayatımızı değiştiriyor. Sağlık sektöründeki masrafların yüksek olması, zamandan ve bütçeden kısıtlama yapılması gerektiğini gösteriyor.
Japonya ve Amerika’da hemşire ihtiyacı çok fazla ve diplomalı hemşire olmadığı için yeterli bakımı robot hemşireler karşılamaya başlayacak.
Japon Sağlık, Çalışma ve güvenlik Bakanlığı’nın Temmuz 2015 tarihli bir tahmini, nüfusun yaşlanmasının gelecek on yıl zarfında hızlanmasıyla Japonya’nın hemşirelik alanında büyük bir açıkla karşılaşacağını gösteriyor. 2025 yılı itibariyle ulus 2,53 milyon hemşireye ihtiyaç duyacak. Bu hedefi karşılamak 2025 yılı itibariyle 800 bin ile 1 milyon hemşireye daha ihtiyaç olacak. Ancak artışın şimdiki temposu hızlanmadığı sürece, hemşirelik alanında çalışanların sayısı en az 380 bin açık vererek talebi karşılayamayacak.
Yaşlı bakımında da etkili olacaklar
Dünyadaki en yüksek yaşam beklentisiyle, Japonya bugün bu sorundan başka herhangi bir ülkeden daha fazla acı çekiyor. Japonya nüfusunun yaklaşık yüzde 30'u 65 yaşın üzerinde ve kadın başına yaklaşık 1.2 doğumla birlikte, iş gücüne yetişmek için yeterli sayıda insan yok.
Japonya'nın nüfus piramidi daha uzun yaşam beklentisi ve daha küçük doğum oranlarını yansıtacak şekilde eğiliyor
1950'lerde doğal bir zirveye gelen nüfus piramidi, şimdi çok daha ağırdır. Bu, sadece yaşlıların bakımı için yeterli insan olmadığı için değil, aynı zamanda emeklilikteki nüfusun böylesine büyük bir kısmının ve ekonomiyi boşalttığı için de sorun oluşturuyor. 65 yaş ve üstü nüfusun 2030 yılında 72 milyona ulaşması öngörülüyor.
Robot hemşirelerde etik sorunsalı
Robotik hemşirelerin oluşturulmasındaki ana zorluk, bir makineyi güvenilir ve etik programlama problemi olduğu belirtiliyor. Robot hemşire günlük olarak hastaları ile ilgili karmaşık kararlar vermek zorunda kalacak. Örneğin, bir robot hastalarını ilacı almasını hatırlatmak için programlanmışsa, hasta reddederse ne yapması gerektiğini bilmesi gerekiyor. Bir yandan ilacı reddetmek hastaya zarar verir. Öte yandan hasta, robotun farkında olmadığı bazı meşru nedenleri reddediyor olabilir. Örneğin, ilacı kullandıktan sonra hasta kendini hasta hissederse, o zaman ilacın uygulanmasında ısrar etmek zararlı olabilir. Bir hatırlatmadan vazgeçmek ve herhangi bir cevabı göz ardı etmek de pratik değil. Çünkü robot, hastanın uygun şekilde bakım aldığından emin olmak için bir insan hemşirenin yerini alacak. Dahası, hasta ilacı almayı kabul edip sonra unuttuysa? Robot ilaç alınana kadar hastayı takip edip izlemeli mi, yoksa mahremiyet ihlali mi? Bir şey ters giderse robot ne zaman ve nasıl doktoru bilgilendirmelidir?
Bu senaryo, insan hemşirelerin sık sık karşılaştığı bir durum. Bir karar vermek için yeterli veri yoksa, insanlar daha fazla bilgi almak için hangi soruların sorulacağını belirleyebilir. Robotlar böyle bir seviyede karar veremiyor.
Karar almada güçlükler var
Robotlar karar vermeden önce, belirsiz koşulların üstesinden gelebilmeleri gerekiyor.
Bir hastaya ilacını almasını ve olumsuz bir cevap almasını isteyen robot hemşire, olumsuz yanıtı kabul etmek veya yeni bir talepte bulunmak için yeterli bilgi olmadığını tespit ederse, bir karar verebilir. Örneğin, robot hastanın ateşinin yükseldiği bilgisini doktora iletirse, daha iyi bir karar vereceğini bildirebilir.
İnsanlar belirsiz kararlarla karşı karşıya kaldıklarında, bunu düşünebilir ve daha fazla bilgi ihtiyacını kabul edebilirler. Ancak robotlar, önceden programlanmış protokollere dayanan koşullardan bağımsız olarak karar verme eğilimindedir.
Japon hemşire robotları
Bugün itibariyle, robot hemşireler henüz bu gelişmişlik seviyesine sahip değiller. Robot hemşireler için mevcut prototipler yardımcılar olarak tasarlanmış ve tam olarak entegre otonom sistem yok.
Robot hemşire üretiminin şu anki lideri olan Japonya, tıbbi topluluktaki farklı ihtiyaçları ele alan çeşitli robotlara sahip.
RIBA robot hemşire hasta taşıyor. Bu robota “Etkileşimli Vücut Yardımı için Robot” anlamına gelen RIBA deniyor. RIBA, bir kişiyi yatar pozisyonda ya da oturma pozisyonundan 60 kiloya kadar kaldırabiliyor ve başka bir yere taşıyabiliyor. RIBA, kaymayı önleyen gelişmiş dokunsal sensörlere ve güçlü kollara sahip. Ayrıca iki kamera ve iki mikrofon ile bir operatörden ipuçlarını takip edebiliyor. RIBA hastaları yatıştırmak için kullanılan büyük bir oyuncak ayı gibi görünüyor, ama aynı zamanda bazılarını rahatsız edebiliyor.
Actroid-F DEMO
Japonya merkezli robot üreticisi Kokoro, Actroid-F ile farklı bir araştırma alanına odaklandı. Bu robot, gözlerini, kaşlarını, ağzını, başını ve boynunu hareket ettirebiliyor. Actroid-F, bir uzaktan operatör tarafından kontrol edilebilen, ifadeleri ve konuşması çok doğru bir şekilde taklit edebilen bir tele-robot. Bu robot aynı zamanda özerk değil, ama insan olarak hastalarla bakarak ve etkileşim kurabiliyor. Actroid-F henüz otonom olmadığı için, etik sorunları kendi başına kararlaştırmaya gerek duymayacak. Ancak, operatörlerin gözetiminin gizlilik sınırlarının neresinden geçtiğine karar vermek zorunda kalacaklar.
Pearl
ABD'de, Michigan Üniversitesi, Pittsburg Üniversitesi ve Carnegie Mellon Üniversitesi'nden araştırmacılar, Pearl adında bir Nursebot üzerinde çalışıyorlar. Pearl, Japon meslektaşları gibi bir asistan robotu ve insanlara rutin faaliyetler hakkında hatırlatmaya ve yaşlılara rehberlik ediyor. Pearl, sesli ve görüntülü girişin yanı sıra bir dokunmatik ekran arayüzü ve yapabildiği çeşitli görevler için yazılımın navigasyon ve tanıma ile yardımcı olan birçok sensöre sahip. Bilişsel ya da bedensel engelli bireylerin günlük görevlerden geçmelerine yardımcı olmak için iyi bir teknolojik araç. Pearl ayrıca çevresinin haritasını ve müşterinin ne kadar hızlı hareket ettiğine bağlı olarak hızını değiştirmenin bir yolunu da hesaba katan sofistike navigasyon algoritmalarına sahip.
Mabu
San Francisco merkezli dijital sağlık firması tarafından üretilen Mabu, kişilik ve tedavi ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş günlük konuşmalar yapıyor ve sağlık uzmanına sizin hakkınızda geri bildirim gönderiyor. Size, hatırlatıyor ve sürecinizi takip ediyor. Yüz takip sistemi ile de sizi takip edebiliyor ve bu sayede göz teması kurulduğunda iletişime geçiyor.
Hemşire robotlardan sonra başka hangi robotlar gelecek ve sağlık başta olmak üzere tüm sektörlerde nasıl etki gösterecek, zamanla göreceğiz.
SON DAKİKA
