Canlı Yayın
Esra Öz
Görüntüleme ve robotik olarak iki farklı kategoride incelenen bir sağlık teknolojisi olan medikal robotlar, teşhis ve tedavi edici farklı görevler yapıyor. Yapay zekanın tıpla buluşmasıyla birlikte farklılıkların yaşandığı günümüzde, neler olacağına dair geleceğe yönelik farklı tahminler yapılıyor.
“Robotik cerrahinin yaygınlaşması ve yapay zekâ uygulamalarının cerrahi prosedürlerde yerini alması önümüzdeki 5 yıl içerisinde cerrahi robot şirketi sayısının 3-4 katına çıkmasına sebep olacak” diyen Silikon Vadisinde Google ve Johnson & Johnson'un ortak projesi olan Verb Surgical'da Robotik Mühendisliği Proje Lideri olarak çalışan Dr. Tutkun Şen, yapay zekanın geleceğiyle ilgili sorularımı yanıtladı.
Kısaca sizi tanıyabilir miyiz?
Üniversite eğitimime 2004 yılında ODTÜ Makina Mühendisliğinde başlayıp, eğitimimin ikinci yılında Elektrik-Elektronik Mühendisliği ile çift ana dal programına katılmaya hak kazandım. 3. sınıf yaz stajında TÜBİTAK Uzay'da robotik ile tanıştım ve ODTÜ’de mekatronik yanalı derslerini hobi olarak almaya başladım. 2009 yılında Makina Mühendisliğinden ve 2010 yılında da Elektrik-Elektronik Mühendisliğinden yüksek onur dereceleriyle mezun oldum. 2010 yılı güz döneminde Johns Hopkins Üniversitesi bilgisayar mühendisliğinde dünyanın en büyük medikal robotik laboratuvarında bu alanın en ünlü ismi Russell Taylor’un danışmanlığında doktora programına burslu olarak kabul aldım. Doktoram sırasında genel cerrahi robotları, medikal görüntüleme, elektromanyetik-optik ve ivmeölçer gibi sensörlerin füzyon algoritmaları ve ultrason güdümlü isin tedavisi alanlarında çalışmalarım oldu. Doktora tezimde ultrason güdümlü robot yardımıyla yapılan ışın tedavisinin, geleneksel ışın tedavisi yöntemlerine göre radyasyon ışınlarının tümörü hedef alma hassasiyetini 2 katına çıkarabileceğini gösterdim. 2016 Mart ayında doktora tezimi tamamladıktan sonra Silikon Vadisinde Google ve Johnson & Johnson’un ortak projesi olan Verb Surgical şirketinde cerrahi robotik mühendisliği teknik lideri olarak çeşitli projeleri yönetiyorum.
Yapay zeka nedir? Yapay zeka uygulamalarının başarıyı artırmadaki rolünü gösteren uluslararası örnekler var mı?
Sanayi devrimi ile bilgisayar ve robotlar kontrollü ortamlarda rutin görevleri yerine getirmede otomotivden gıdaya, tekstilden imalata birçok üretim fabrikasında yerini almıştı. 2000’li yılların başında endüstri 4.0 ile bilgisayar ve robotlar sanayideki görevlerinin dışında insanların gündelik hayatlarına da girmeye başladı. Araba sürerken kullandığımız navigasyon cihazları ve arabanın yoldan çıkıp kaza yapmasını engelleyen uyarı sistemleri bunun en yaygın örnekleri arasındadır.
Bilgisayar ve robotların üstelendikleri bu rollerin fabrikalarda üretimde kullanılmasından farkı gündelik rollerin kontrolsüz ortamda gerçekleşmesidir. Örneğin navigasyon cihazı şehir içinde yüksek binaların yanında pozisyonlama hassasiyetini kaybeder ya da arabaların uyarı sistemleri yol şeritlerinin silik olduğu yollarda gerekli uyarıları veremez ve programlandıkları görevleri doğru olarak yerine getiremezler. Bilgisayar ve robotlar bu gibi durumlarla başa çıkabilmek için programlandıkları görevleri yerine getirirken sensörleri vasıtasıyla topladıkları verileri hafızalarına kaydederler. Yapay zeka algoritmaları bu veri tabanlarındaki bilgileri çeşitli matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle modelleyerek bilgisayarın ve robotun o anki sensor ölçümü zayıf veya hatalı olsa bile doğru kararı vermesine yardımcı olur. Yani başka bir değişle yapay zeka algoritmaları bilgisayar ve robotların geçmişte topladıkları verilere dayanarak onların insanlar gibi ortama ayak uydurup zeki karar vermelerini sağlarlar.
Yapay zekâ medikal robotikte nasıl kullanılıyor? Bu alanda neler yapılıyor?
Yapay zekâ algoritmalarının cerrahi robot uygulamalarındaki önemi, cerrahi 4.0 ile başlayan dijitalleşme ile doruk noktasına çıkmıştır; ancak bu çalışmalar hala laboratuvar aşamasındadır. Bu araştırmalara örnek olarak yapay zekâ, cerrahi operasyon sırasında robot kamerasından alınan görüntüler kullanılarak cerrahin robot yardımıyla gerçekleştirdiği enstrüman hareketlerini incelemede kullanılır. Bu görüntüler cerrahi bölgeye ulaşmada, operasyonun tedavi ve dikiş atma gibi basamaklara ayrılmasında kullanılır. Daha sonra yapay zekâ algoritmaları cerrahların bu basamaklardaki performansını çeşitli kriterlere göre puanlar.
Simülasyon ortamında da gerçekleştirilebilen bu puanlama sonrasında cerraha hangi basamakta daha çok pratiğe ihtiyacı olduğu geri bildirimi verilir. Cerrah bu yapay zekâ testini kullanarak zayıf olduğu cerrahi müdahale basamağını simülasyon ortamında geçerli puan alana kadar tekrarlayıp kendini yıllarca is tecrübesi olan cerrahlar seviyesine getirebilir.
Bunun dışında yapay zekanın dijital veri tabanına kayıtlı on binlerce dikiş atma gibi rutin prosedürlerdeki robot hareketlerini detaylı safhalara ayırdıktan sonra cerraha dikiş atma sırasında görsel ipuçları vermek veya ameliyat sırasında robota bağlı kamerada görülen kritik dokuları etiketleyerek cerraha görsel yardım vermek gibi uygulamaları da vardır.
Robotlar kendileri ameliyat yapabilir mi?
Robotların kendi ameliyatlarını yapmaları ve cerrahları işsiz bırakmaları elbette bir gün mümkün olabilir ancak şu an günümüz gerçeklerini, akademik ve endüstriyel gelişmeleri dikkate aldığımızda bu noktanın epey uzağında olduğumuzu söylemekte yarar var. Şu anki hedefimiz öncelikle cerrahlara mümkün olduğunca kolaylık sağlayarak ameliyatlardaki başarı oranlarını maksimize edip sürdürülebilir kılmak. Robotlarla desteklenmiş cerrah ameliyatlarından daha yüksek başarı oranlarına sahip kendi kendine ameliyat yapabilen robotlar geliştirmek için hem robotikte hem yapay zekada çok ilerlememiz gerekiyor. Bunu başarabildiğimiz gün geldiğinde ise insanların ameliyatları tamamen robotlara bırakmak isteyip istemeyecekleri ise yepyeni bir tartışma konusu olarak yerini alacaktır.
Gelecekte cerrahlar işsiz kalacak mı? Tıpta robotlara bağlı bazı meslekler başlayacak mı?
Tıbbi operasyonlarda robotların kullanımının günümüz mesleklerine olacak etkisini meslekler ortadan kalkacak diye yorumlamamak gerekir. Özellikle Sanayi Devriminden beri hızla gelişen teknolojiye adapte olan meslekler, robotların tıptaki rolü artarken de aynı şekilde değişmeye devam edecek, her geçen gün yeni meslek dalları ortaya çıkacaktır. Bugünkü cerrahla bundan 30-40 yıl sonraki cerrahın eğitimleri, nitelikleri ve görevlerinin birçok konuda farklılık göstereceği aşikardır. Bu konuda yapılması gereken yeni gelişmeleri takip ederek insanların kendilerini sürekli adapte etmeleri ve karşılaşılan fırsatları değerlendirmeleridir. Bu şekilde değişime ayak uyduran insanlar ve firmaların medikal robotiğin geleceğiyle ilgili kaygılanmasına kesinlikle gerek yok.
Görüntüleme ve robotik olarak iki farklı kategoride incelenen bir sağlık teknolojisi olan medikal robotlar, teşhis ve tedavi edici farklı görevler yapıyor. Yapay zekanın tıpla buluşmasıyla birlikte farklılıkların yaşandığı günümüzde, neler olacağına dair geleceğe yönelik farklı tahminler yapılıyor.
“Robotik cerrahinin yaygınlaşması ve yapay zekâ uygulamalarının cerrahi prosedürlerde yerini alması önümüzdeki 5 yıl içerisinde cerrahi robot şirketi sayısının 3-4 katına çıkmasına sebep olacak” diyen Silikon Vadisinde Google ve Johnson & Johnson'un ortak projesi olan Verb Surgical'da Robotik Mühendisliği Proje Lideri olarak çalışan Dr. Tutkun Şen, yapay zekanın geleceğiyle ilgili sorularımı yanıtladı.
Kısaca sizi tanıyabilir miyiz?
Üniversite eğitimime 2004 yılında ODTÜ Makina Mühendisliğinde başlayıp, eğitimimin ikinci yılında Elektrik-Elektronik Mühendisliği ile çift ana dal programına katılmaya hak kazandım. 3. sınıf yaz stajında TÜBİTAK Uzay'da robotik ile tanıştım ve ODTÜ’de mekatronik yanalı derslerini hobi olarak almaya başladım. 2009 yılında Makina Mühendisliğinden ve 2010 yılında da Elektrik-Elektronik Mühendisliğinden yüksek onur dereceleriyle mezun oldum. 2010 yılı güz döneminde Johns Hopkins Üniversitesi bilgisayar mühendisliğinde dünyanın en büyük medikal robotik laboratuvarında bu alanın en ünlü ismi Russell Taylor’un danışmanlığında doktora programına burslu olarak kabul aldım. Doktoram sırasında genel cerrahi robotları, medikal görüntüleme, elektromanyetik-optik ve ivmeölçer gibi sensörlerin füzyon algoritmaları ve ultrason güdümlü isin tedavisi alanlarında çalışmalarım oldu. Doktora tezimde ultrason güdümlü robot yardımıyla yapılan ışın tedavisinin, geleneksel ışın tedavisi yöntemlerine göre radyasyon ışınlarının tümörü hedef alma hassasiyetini 2 katına çıkarabileceğini gösterdim. 2016 Mart ayında doktora tezimi tamamladıktan sonra Silikon Vadisinde Google ve Johnson & Johnson’un ortak projesi olan Verb Surgical şirketinde cerrahi robotik mühendisliği teknik lideri olarak çeşitli projeleri yönetiyorum.
Yapay zeka nedir? Yapay zeka uygulamalarının başarıyı artırmadaki rolünü gösteren uluslararası örnekler var mı?
Sanayi devrimi ile bilgisayar ve robotlar kontrollü ortamlarda rutin görevleri yerine getirmede otomotivden gıdaya, tekstilden imalata birçok üretim fabrikasında yerini almıştı. 2000’li yılların başında endüstri 4.0 ile bilgisayar ve robotlar sanayideki görevlerinin dışında insanların gündelik hayatlarına da girmeye başladı. Araba sürerken kullandığımız navigasyon cihazları ve arabanın yoldan çıkıp kaza yapmasını engelleyen uyarı sistemleri bunun en yaygın örnekleri arasındadır.
Bilgisayar ve robotların üstelendikleri bu rollerin fabrikalarda üretimde kullanılmasından farkı gündelik rollerin kontrolsüz ortamda gerçekleşmesidir. Örneğin navigasyon cihazı şehir içinde yüksek binaların yanında pozisyonlama hassasiyetini kaybeder ya da arabaların uyarı sistemleri yol şeritlerinin silik olduğu yollarda gerekli uyarıları veremez ve programlandıkları görevleri doğru olarak yerine getiremezler. Bilgisayar ve robotlar bu gibi durumlarla başa çıkabilmek için programlandıkları görevleri yerine getirirken sensörleri vasıtasıyla topladıkları verileri hafızalarına kaydederler. Yapay zeka algoritmaları bu veri tabanlarındaki bilgileri çeşitli matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle modelleyerek bilgisayarın ve robotun o anki sensor ölçümü zayıf veya hatalı olsa bile doğru kararı vermesine yardımcı olur. Yani başka bir değişle yapay zeka algoritmaları bilgisayar ve robotların geçmişte topladıkları verilere dayanarak onların insanlar gibi ortama ayak uydurup zeki karar vermelerini sağlarlar.
Yapay zekâ medikal robotikte nasıl kullanılıyor? Bu alanda neler yapılıyor?
Yapay zekâ algoritmalarının cerrahi robot uygulamalarındaki önemi, cerrahi 4.0 ile başlayan dijitalleşme ile doruk noktasına çıkmıştır; ancak bu çalışmalar hala laboratuvar aşamasındadır. Bu araştırmalara örnek olarak yapay zekâ, cerrahi operasyon sırasında robot kamerasından alınan görüntüler kullanılarak cerrahin robot yardımıyla gerçekleştirdiği enstrüman hareketlerini incelemede kullanılır. Bu görüntüler cerrahi bölgeye ulaşmada, operasyonun tedavi ve dikiş atma gibi basamaklara ayrılmasında kullanılır. Daha sonra yapay zekâ algoritmaları cerrahların bu basamaklardaki performansını çeşitli kriterlere göre puanlar.
Simülasyon ortamında da gerçekleştirilebilen bu puanlama sonrasında cerraha hangi basamakta daha çok pratiğe ihtiyacı olduğu geri bildirimi verilir. Cerrah bu yapay zekâ testini kullanarak zayıf olduğu cerrahi müdahale basamağını simülasyon ortamında geçerli puan alana kadar tekrarlayıp kendini yıllarca is tecrübesi olan cerrahlar seviyesine getirebilir.
Bunun dışında yapay zekanın dijital veri tabanına kayıtlı on binlerce dikiş atma gibi rutin prosedürlerdeki robot hareketlerini detaylı safhalara ayırdıktan sonra cerraha dikiş atma sırasında görsel ipuçları vermek veya ameliyat sırasında robota bağlı kamerada görülen kritik dokuları etiketleyerek cerraha görsel yardım vermek gibi uygulamaları da vardır.
Robotlar kendileri ameliyat yapabilir mi?
Robotların kendi ameliyatlarını yapmaları ve cerrahları işsiz bırakmaları elbette bir gün mümkün olabilir ancak şu an günümüz gerçeklerini, akademik ve endüstriyel gelişmeleri dikkate aldığımızda bu noktanın epey uzağında olduğumuzu söylemekte yarar var. Şu anki hedefimiz öncelikle cerrahlara mümkün olduğunca kolaylık sağlayarak ameliyatlardaki başarı oranlarını maksimize edip sürdürülebilir kılmak. Robotlarla desteklenmiş cerrah ameliyatlarından daha yüksek başarı oranlarına sahip kendi kendine ameliyat yapabilen robotlar geliştirmek için hem robotikte hem yapay zekada çok ilerlememiz gerekiyor. Bunu başarabildiğimiz gün geldiğinde ise insanların ameliyatları tamamen robotlara bırakmak isteyip istemeyecekleri ise yepyeni bir tartışma konusu olarak yerini alacaktır.
Gelecekte cerrahlar işsiz kalacak mı? Tıpta robotlara bağlı bazı meslekler başlayacak mı?
Tıbbi operasyonlarda robotların kullanımının günümüz mesleklerine olacak etkisini meslekler ortadan kalkacak diye yorumlamamak gerekir. Özellikle Sanayi Devriminden beri hızla gelişen teknolojiye adapte olan meslekler, robotların tıptaki rolü artarken de aynı şekilde değişmeye devam edecek, her geçen gün yeni meslek dalları ortaya çıkacaktır. Bugünkü cerrahla bundan 30-40 yıl sonraki cerrahın eğitimleri, nitelikleri ve görevlerinin birçok konuda farklılık göstereceği aşikardır. Bu konuda yapılması gereken yeni gelişmeleri takip ederek insanların kendilerini sürekli adapte etmeleri ve karşılaşılan fırsatları değerlendirmeleridir. Bu şekilde değişime ayak uyduran insanlar ve firmaların medikal robotiğin geleceğiyle ilgili kaygılanmasına kesinlikle gerek yok.
SON DAKİKA
