Canlı Yayın
Prof. Dr. Murat Ferman
Enflasyon; takvim veya dönem sonlarında otomatik sıfırlanan bir mekanizma olmaktan ziyade, belirli bir gelişme-olgunlaşma sonucu ortaya çıkan, birikimli ve kademeli akışa sahip, karmaşık süreç niteliklerini taşır. Bu karakteristik yapısı sebebiyle, “bir anda ortaya çıkmayacağı gibi; bıçakla kesilir gibi” sonlandırılamaz. Nitekim, akıp-giden süreçte, bir sonraki döneme devreden tortu-kötü miras tutarı, teknik olarak ENFLASYON STOKU kavramı ile karşılanır. Kabaca bir hesaplama ile 2021 yılına devredilen enflasyon stoku’ nun; 3.00 puana yaklaştığı görülüyor. Kısacası, “sezona eksi averaj ile” başlıyor ve bunun handikapını taşıyoruz.
KUR GEÇİŞKENLİĞİ etkisinin; vade ve derinlik bakımından beklenenden daha yoğun yaşanacağı, ilk çeyrekten önce “sönümlenme” nin devreye girmeyeceği anlaşılıyor. Kaldı ki; son haftalık verilere bakılırsa, vatandaşın dövize yönelik tercihi, hız kesmekle birlikte henüz sona ermemiş, ”ters dolarizasyon” kulvarına geçilmemiştir. Yeni yılın ilk çeyreğinde, döviz tevdiat hesaplarında (DTH) ortaya çıkacak yönelişler, enflasyon seyrini belirlemede kritik rol oynayacaktır.
Öte yandan, enflasyonun ilerideki seyrini kestirme bakımından yarayışlı bir başka parametre olarak ÇEKİRDEK ENFLASYON seyrine bakıldığında; tedavi edilmeye çalışılan anormal durumun( yüksek enflasyon) morfolojisine ait belirtiler ortaya çıkıyor; maalesef dirençli ve literatürde “yapışkan(sticky inflation) olarak adlandırılan tablonun tüm sendromları, üstelik kronikleşmiş biçimde karşımızda duruyor. Bu durumda, tedavi sürecinin tavizsiz ve özel reçetelendirilmiş usul ve yaklaşımlarla sürdürülmesi kaçınılmaz hale geliyor; önce tablonun kötüye gidişi durdurulmalı, görece düzelme aşamasına geçildikten sonra en ufak bir taviz ve aksamanın gidişatı tekrar başa döndüreceği gözden uzak tutulmamalıdır.
Yİ-ÜFE (Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi) ile TÜFE arasındaki farkın/makasın, ilki lehine açılmış olması, önümüzdeki dönem “piyasa açıldığı” yönündeki belirtiler ortaya çıktığı anda,” birikmiş maliyet artış yükünün perakende fiyatlara hemen yansıtıldığı “ senaryoların yeniden yaşanacağına işaret etmektedir.
Gıda fiyatları kaynaklı riskin tüm vahametiyle varlığını sürdürdüğü görülüyor; mesela Antalya Halleri Endeksi’ne göre domateste %16, sebzede %36 ve meyvede %60 olarak gerçekleşen enflasyon, manşet rakamı misliyle aşmış durumdadır; üretim miktarı düşmekte, fiyat artmaktadır. Önceki tedbir ve uygulamaların sonuç verici etki bakımından sınırlı olduğu görüldüğüne göre, HAL ve MARKET YASALARI vakit kaybetmeden yürürlüğe girmelidir.
TCMB tarafından yürütülen para politikaları; durumun stabilizasyonu ve kötüye gidişin engellenebilmesi bakımından ancak stabilizasyonu sağlar, “acil müdahale” etkisini gerçekleştirir. Tam bir iyileşme ve sağlığın korunması, konsültasyona dayalı bütüncül ve tamamlayıcı tedaviler ve hastanın istek ile işbirliği çerçevesinde elde edilebilir. Topyekün bir kararlılık ve irade olmadan, ”fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışı” durdurmak mümkün değildir. Enflasyon, bu noktaya bize rağmen gelmedi; bizim irade ve katkımız olmadan da normale dönmeyecek; tedavi edilemeyecek. Pekiyi, biz kimiz?
Enflasyon endeks sepetindeki 418 maddeden,284 tanesinin fiyatını arttırmada elini hiç de korkak alıştırmayan üretici-tedarikçi-aracı-esnaf-tüccar kesimi; köprü-otoyol ücretlerine %26 yı (Amerikan dolarının yıllık artış oranı) aşan zamdan kaçınmayan devlet; kişisel bütçesini tutmayan, mesela Hal-Market Yasaları’ nın peşine düşmeyen tüketici; enflasyon konusunda toplumu bilinçlendirmede yetersiz kalan eğitimci …Kısaca, “günü kurtarmaya çalışırken, istikbali ıskalayan; enflasyonun çarpıtan merceği ile miyoplaşan ve MAKULDE BULUŞMAYI ihmal eden hepimiz ve herkesiz.. Belki de, enflasyonu;” tüm kötülüklerin kaynağı ve bir cemiyetin uğrayabileceği en talihsiz durum” olarak nitelendiren büyük iktisat tarihçisi Werner Sombart tam da bu duruma işaret etmiştir.
2021 yılında bir numaralı ekonomik önceliğimizin; enflasyonu makul seviyeye indirmek ve sürdürülebilir tarzda kontrol altına almak olduğu gerçeğini perdeleyecek, öteleyecek herşeye karşı ortak kararlılığımızı korumalıyız.
Enflasyon; takvim veya dönem sonlarında otomatik sıfırlanan bir mekanizma olmaktan ziyade, belirli bir gelişme-olgunlaşma sonucu ortaya çıkan, birikimli ve kademeli akışa sahip, karmaşık süreç niteliklerini taşır. Bu karakteristik yapısı sebebiyle, “bir anda ortaya çıkmayacağı gibi; bıçakla kesilir gibi” sonlandırılamaz. Nitekim, akıp-giden süreçte, bir sonraki döneme devreden tortu-kötü miras tutarı, teknik olarak ENFLASYON STOKU kavramı ile karşılanır. Kabaca bir hesaplama ile 2021 yılına devredilen enflasyon stoku’ nun; 3.00 puana yaklaştığı görülüyor. Kısacası, “sezona eksi averaj ile” başlıyor ve bunun handikapını taşıyoruz.
KUR GEÇİŞKENLİĞİ etkisinin; vade ve derinlik bakımından beklenenden daha yoğun yaşanacağı, ilk çeyrekten önce “sönümlenme” nin devreye girmeyeceği anlaşılıyor. Kaldı ki; son haftalık verilere bakılırsa, vatandaşın dövize yönelik tercihi, hız kesmekle birlikte henüz sona ermemiş, ”ters dolarizasyon” kulvarına geçilmemiştir. Yeni yılın ilk çeyreğinde, döviz tevdiat hesaplarında (DTH) ortaya çıkacak yönelişler, enflasyon seyrini belirlemede kritik rol oynayacaktır.
Öte yandan, enflasyonun ilerideki seyrini kestirme bakımından yarayışlı bir başka parametre olarak ÇEKİRDEK ENFLASYON seyrine bakıldığında; tedavi edilmeye çalışılan anormal durumun( yüksek enflasyon) morfolojisine ait belirtiler ortaya çıkıyor; maalesef dirençli ve literatürde “yapışkan(sticky inflation) olarak adlandırılan tablonun tüm sendromları, üstelik kronikleşmiş biçimde karşımızda duruyor. Bu durumda, tedavi sürecinin tavizsiz ve özel reçetelendirilmiş usul ve yaklaşımlarla sürdürülmesi kaçınılmaz hale geliyor; önce tablonun kötüye gidişi durdurulmalı, görece düzelme aşamasına geçildikten sonra en ufak bir taviz ve aksamanın gidişatı tekrar başa döndüreceği gözden uzak tutulmamalıdır.
Yİ-ÜFE (Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi) ile TÜFE arasındaki farkın/makasın, ilki lehine açılmış olması, önümüzdeki dönem “piyasa açıldığı” yönündeki belirtiler ortaya çıktığı anda,” birikmiş maliyet artış yükünün perakende fiyatlara hemen yansıtıldığı “ senaryoların yeniden yaşanacağına işaret etmektedir.
Gıda fiyatları kaynaklı riskin tüm vahametiyle varlığını sürdürdüğü görülüyor; mesela Antalya Halleri Endeksi’ne göre domateste %16, sebzede %36 ve meyvede %60 olarak gerçekleşen enflasyon, manşet rakamı misliyle aşmış durumdadır; üretim miktarı düşmekte, fiyat artmaktadır. Önceki tedbir ve uygulamaların sonuç verici etki bakımından sınırlı olduğu görüldüğüne göre, HAL ve MARKET YASALARI vakit kaybetmeden yürürlüğe girmelidir.
TCMB tarafından yürütülen para politikaları; durumun stabilizasyonu ve kötüye gidişin engellenebilmesi bakımından ancak stabilizasyonu sağlar, “acil müdahale” etkisini gerçekleştirir. Tam bir iyileşme ve sağlığın korunması, konsültasyona dayalı bütüncül ve tamamlayıcı tedaviler ve hastanın istek ile işbirliği çerçevesinde elde edilebilir. Topyekün bir kararlılık ve irade olmadan, ”fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışı” durdurmak mümkün değildir. Enflasyon, bu noktaya bize rağmen gelmedi; bizim irade ve katkımız olmadan da normale dönmeyecek; tedavi edilemeyecek. Pekiyi, biz kimiz?
Enflasyon endeks sepetindeki 418 maddeden,284 tanesinin fiyatını arttırmada elini hiç de korkak alıştırmayan üretici-tedarikçi-aracı-esnaf-tüccar kesimi; köprü-otoyol ücretlerine %26 yı (Amerikan dolarının yıllık artış oranı) aşan zamdan kaçınmayan devlet; kişisel bütçesini tutmayan, mesela Hal-Market Yasaları’ nın peşine düşmeyen tüketici; enflasyon konusunda toplumu bilinçlendirmede yetersiz kalan eğitimci …Kısaca, “günü kurtarmaya çalışırken, istikbali ıskalayan; enflasyonun çarpıtan merceği ile miyoplaşan ve MAKULDE BULUŞMAYI ihmal eden hepimiz ve herkesiz.. Belki de, enflasyonu;” tüm kötülüklerin kaynağı ve bir cemiyetin uğrayabileceği en talihsiz durum” olarak nitelendiren büyük iktisat tarihçisi Werner Sombart tam da bu duruma işaret etmiştir.
2021 yılında bir numaralı ekonomik önceliğimizin; enflasyonu makul seviyeye indirmek ve sürdürülebilir tarzda kontrol altına almak olduğu gerçeğini perdeleyecek, öteleyecek herşeye karşı ortak kararlılığımızı korumalıyız.
SON DAKİKA
