Canlı Yayın
Prof. Dr. Murat Ferman
“Siyah Kuğu-Black Swan” kavramı; 2007 yılında, meslekdaşımız Nicholas Taleb tarafından literatüre kazandırıldığından bu yana sıklıkla kullanılan bir kavram durumuna geldi. Temelde, nadiren görülen ve normalin dışında kalan; “ beklenmedik gelişme ve oluşları” ifade eden bu deyimin, pandemi gerçeği temelinde gerçek ifadesini bulduğunu herhalde kabul etmeliyiz. “Beklenmedik ve Rutindışı Gelişmeler” kategorisinin adeta şahika(zirve) sını oluşturan Pandemi; Siyah Kuğular’ın sayısını ve ortaya çıkış sıklığını arttırmış; YENİ NORMAL gibi kavramlar çerçevesinde her türlü olağandışı salınım; rutin ve sıradan hale dönüşmüştür.
Nicholas Taleb’in, “siyah kuğu” kavramı ile bağlantılı olarak geliştirdiği; “Tarihsel Opaklık-Donukluk” yaklaşımını da gözden uzak tutmamak gerekir. Dünyadaki geçmiş/gelecek tüm gelişmelerin ana karakteristiğinin; BELİRSİZLİKLERLE ÖRÜLÜ-MUĞLAK ve DÜZ MANTIKLA AÇIKLANAMAYACAK oluşu, her halde en çok içinde yaşadığımız/yaşamaya devam edeceğimiz olağanüstü dönemlerde ön plana taşınmaktadır.
Rusya’daki, bir haftalık ani tam kapanış; İngiltere’de bir anda değişen vaka seyir ve idaresi; Brezilya’da rekor can kayıpları ve Başkan hakkında açılan soruşturmalar; Amerika’da klinik tablo ve uygulamalarda ortaya çıkan eyaletler arası uçurum ve benzeri gelişmeler, GENEL GİDİŞAT hakkında her türlü belirsizlik ve opak olma keyfiyetinin güncel tezahürleridir. İlaveten, FED Başkanı Powell’ in Normalleşme süreci üzerine yaptığı ve “olağandışı senaryolara hazır olma” içerikli yeni beyanatı, ekonomik gidişat temelinde, belki de “siyah kuğu grupları-sürülerini bekleme” evresinden çıkamadığımız gerçeğine işaret etmektedir.
Belirsizlik/Opaklık tablosuna en yakışan renk paleti tonunun; GRİ (GRAY) olduğu tespitinden hareketle, global planda önümüzdeki dönemler için GRİ ALAN (GRAY AREA) gölge ve koşullarının başat konjonktüründe ilerleyeceğimizi ve belirsizlik tonunun koyuluğunu koruyacağını öngörebiliriz.
Dünya genelinde her ekonomiyi; sektörü; hanehalkını etki alanı altında tutan bu makro çerçeve koşutlarına ilaveten, ülke koşullarının özellikli açılımları adeta dayattığını unutmayalım. Türkiye, pandemi “yol kazası” na; maalesef, ekonomik kırılganlıklar ile örüntülü ve yumuşak karın sendromu ile malul olarak yakalanmıştır. Benzetme yerinde ise; esansiyal yüksek tansiyon(enflasyon) hastası olarak, aniden ortaya çıkan “şok edici “ bir haberle yüzleşme durumunda kalmıştır.
Krizin; küçültücü-hareket/bereket döngüsüne ket vurucu ve aniden ortaya çıkan(siyah kuğu!) etkilerine karşı geliştirilen farklı politikaların ortak noktası, GENİŞLETİCİ-CANSUYU SAĞLAYICI reflasyonist politikalardır ve bunlar, istisnasız “enflasyonu arttırıcı“ etki doğururlar. Bu doğrultuda, Amerika’da %5’ leri; Almanya’da %6’ları, seneler sonraki en yüksek düzey olarak test eden gelişmiş ülke ekonomileri için ortaya çıkan “gri alan”; enflasyondaki yükselmenin muhtemel üst düzeyi ve kalıcılığı boyutlarında yoğunlaşmıştır. Ülkemizde ise, yerleşik ve dirençli enflasyon döngüsünün hangi yukarı yönlü savrulma ve mahiyet değiştirme kulvarına itilme riskleri ile karşılaştığı meselesi, sonuçta bir “ ekonomik varolma ve esenlik problemi” haline dönüşmektedir. Ayrıca, Türk Lirası’nda görülen değer aşınması ve bunun, kaçınılamaz olumsuz etki açılımları da, ileriye yönelik beklenti ve öngörüleri daha belirsiz-opak platforma taşımakta; TCMB’nin son PPK Toplantı Notu içeriğine dayanarak ileriye dönük kestirimler için gerekli teknik altyapıdan uzak bir vasatta; “gri alan”lar genişlemektedir.
Mali Eylem Görev Gücü(FATF) tarafından yapılan son açıklama ile, 2014’de çıkarılıp, 2019 yılında yeniden uyarı yapılan bir süreç sonunda, ülkemizin Mali ve Ürdün ile birlikte GRİ LİSTE’ ye dahil edilmesi, belirsizlikler ile örgülü küresel konjonktür koşullarına ilaveten ortaya çıkan ülke risklerine yeniden vurgu yapmanın yanısıra, EKONOMİDE İHTİYATLI İYİMSERLİK duruş ve tercihi bakımından köstekleyici bir etki doğurmaktadır.
“Siyah Kuğu-Black Swan” kavramı; 2007 yılında, meslekdaşımız Nicholas Taleb tarafından literatüre kazandırıldığından bu yana sıklıkla kullanılan bir kavram durumuna geldi. Temelde, nadiren görülen ve normalin dışında kalan; “ beklenmedik gelişme ve oluşları” ifade eden bu deyimin, pandemi gerçeği temelinde gerçek ifadesini bulduğunu herhalde kabul etmeliyiz. “Beklenmedik ve Rutindışı Gelişmeler” kategorisinin adeta şahika(zirve) sını oluşturan Pandemi; Siyah Kuğular’ın sayısını ve ortaya çıkış sıklığını arttırmış; YENİ NORMAL gibi kavramlar çerçevesinde her türlü olağandışı salınım; rutin ve sıradan hale dönüşmüştür.
Nicholas Taleb’in, “siyah kuğu” kavramı ile bağlantılı olarak geliştirdiği; “Tarihsel Opaklık-Donukluk” yaklaşımını da gözden uzak tutmamak gerekir. Dünyadaki geçmiş/gelecek tüm gelişmelerin ana karakteristiğinin; BELİRSİZLİKLERLE ÖRÜLÜ-MUĞLAK ve DÜZ MANTIKLA AÇIKLANAMAYACAK oluşu, her halde en çok içinde yaşadığımız/yaşamaya devam edeceğimiz olağanüstü dönemlerde ön plana taşınmaktadır.
Rusya’daki, bir haftalık ani tam kapanış; İngiltere’de bir anda değişen vaka seyir ve idaresi; Brezilya’da rekor can kayıpları ve Başkan hakkında açılan soruşturmalar; Amerika’da klinik tablo ve uygulamalarda ortaya çıkan eyaletler arası uçurum ve benzeri gelişmeler, GENEL GİDİŞAT hakkında her türlü belirsizlik ve opak olma keyfiyetinin güncel tezahürleridir. İlaveten, FED Başkanı Powell’ in Normalleşme süreci üzerine yaptığı ve “olağandışı senaryolara hazır olma” içerikli yeni beyanatı, ekonomik gidişat temelinde, belki de “siyah kuğu grupları-sürülerini bekleme” evresinden çıkamadığımız gerçeğine işaret etmektedir.
Belirsizlik/Opaklık tablosuna en yakışan renk paleti tonunun; GRİ (GRAY) olduğu tespitinden hareketle, global planda önümüzdeki dönemler için GRİ ALAN (GRAY AREA) gölge ve koşullarının başat konjonktüründe ilerleyeceğimizi ve belirsizlik tonunun koyuluğunu koruyacağını öngörebiliriz.
Dünya genelinde her ekonomiyi; sektörü; hanehalkını etki alanı altında tutan bu makro çerçeve koşutlarına ilaveten, ülke koşullarının özellikli açılımları adeta dayattığını unutmayalım. Türkiye, pandemi “yol kazası” na; maalesef, ekonomik kırılganlıklar ile örüntülü ve yumuşak karın sendromu ile malul olarak yakalanmıştır. Benzetme yerinde ise; esansiyal yüksek tansiyon(enflasyon) hastası olarak, aniden ortaya çıkan “şok edici “ bir haberle yüzleşme durumunda kalmıştır.
Krizin; küçültücü-hareket/bereket döngüsüne ket vurucu ve aniden ortaya çıkan(siyah kuğu!) etkilerine karşı geliştirilen farklı politikaların ortak noktası, GENİŞLETİCİ-CANSUYU SAĞLAYICI reflasyonist politikalardır ve bunlar, istisnasız “enflasyonu arttırıcı“ etki doğururlar. Bu doğrultuda, Amerika’da %5’ leri; Almanya’da %6’ları, seneler sonraki en yüksek düzey olarak test eden gelişmiş ülke ekonomileri için ortaya çıkan “gri alan”; enflasyondaki yükselmenin muhtemel üst düzeyi ve kalıcılığı boyutlarında yoğunlaşmıştır. Ülkemizde ise, yerleşik ve dirençli enflasyon döngüsünün hangi yukarı yönlü savrulma ve mahiyet değiştirme kulvarına itilme riskleri ile karşılaştığı meselesi, sonuçta bir “ ekonomik varolma ve esenlik problemi” haline dönüşmektedir. Ayrıca, Türk Lirası’nda görülen değer aşınması ve bunun, kaçınılamaz olumsuz etki açılımları da, ileriye yönelik beklenti ve öngörüleri daha belirsiz-opak platforma taşımakta; TCMB’nin son PPK Toplantı Notu içeriğine dayanarak ileriye dönük kestirimler için gerekli teknik altyapıdan uzak bir vasatta; “gri alan”lar genişlemektedir.
Mali Eylem Görev Gücü(FATF) tarafından yapılan son açıklama ile, 2014’de çıkarılıp, 2019 yılında yeniden uyarı yapılan bir süreç sonunda, ülkemizin Mali ve Ürdün ile birlikte GRİ LİSTE’ ye dahil edilmesi, belirsizlikler ile örgülü küresel konjonktür koşullarına ilaveten ortaya çıkan ülke risklerine yeniden vurgu yapmanın yanısıra, EKONOMİDE İHTİYATLI İYİMSERLİK duruş ve tercihi bakımından köstekleyici bir etki doğurmaktadır.
SON DAKİKA
