SON DAKİKA
Dünya Prigojin'in ölümünü konuşuyor: İşte 4 senaryo
Tüm dünya önceki gün Rusya’da meydana gelen uçak kazasına odaklanmış durumda. Başkent Moskova’nın 210 kilometre kuzeybatısında düşen bir özel jetteki yolcular arasında Rus paralı asker grubu Wagner’in kurucusu Prigojin’in de bulunduğu öne sürülmüştü. Rus medyası, Wagner’in patronunun ölümünü, yolcu listesinde Prigojin’in isminin bulunduğu bilgisine dayandırsa da henüz her şey net değil. Olayla ilgili birçok soru işareti ortaya çıkarken, spekülasyona en açık konu Prigojin’in akıbeti.
Önceki akşam Rusya’nın başkenti Moskova yakınlarındaki Tver kasabasına düşen özel jet tüm dünyanın gözlerini Rusya’ya çevirdi. Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı’nın Wagner grubunun kurucusu Yevgeniy Prigojin’in de uçaktaki yolcular arasında olduğunu duyurması, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in haziran ayında silahlı ayaklanmayla Moskova’ya yürüyüşe geçen Prigojin’den “intikamını aldığı” yorumlarını akla getirdi. Kremlin’den henüz bir açıklama gelmezken, olayın farklı boyutlarıyla ilgili soru işaretleri sürüyor. Prigojin’in hayatta olup olmadığına dair spekülasyonlar, uçağın düşme sebebine ilişkin iddialar ve Prigojin sonrası Wagner’e ne olacağı en çok merak edilenler.
Rus havacılık kurumu düşen uçaktaki yolcular arasında Prigojin’in bulunduğunu açıklamasına rağmen, Wagner patronunun akıbetine ilişkin farklı iddialar ortaya atıldı. Uluslararası medyada Prigojin’e ne olduğuna ilişkin üç tez dillendiriliyor.
Bu teze göre 2014’te kurduğu paralı asker grubu Wagner ile Rus devleti içinde güçlenerek savunma bakanlığı ve genelkurmay başkanlığıyla ‘iktidar’ kavgasına girişen Prigojin’in, son olarak 23 Haziran’da Rus hükümetine karşı silahlı isyan başlatması bardağı taşıran son damla oldu. Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesiyle ‘darbe’ tatlıya bağlansa da, Prigojin’in artık ‘yürüyen bir ölü’ olduğu, Putin ile ters düşen birçok ismin kaderini, onun da paylaşacağı konuşuluyordu.
Rus gazeteci Ilya Rozhdestvensky, Rusça yayın yapan Current Time TV’ye verdiği demeçte “Ben olsam Prigojin’e ait olduğu belirtilen cenazeyi hemen defnetmezdim” diye konuştu. Wagner’in liderini, “İnsanları kandırmayı ve dublör kullanmayı seven biri” olarak niteleyen Rus gazeteci, “Bu olay, Rus Özel Kuvvetleri ile koordineli bir olay olabilir. Belki de Wagner lideri ortadan kaybolma niyetinde” diye konuştu. Birçok uzman, daha önce dublörlerle çalıştığı ve farklı isimlerde birçok kimliğe sahip olduğu belirlenen Prigojin’in ölüm haberine dikkatli yaklaşılması gerektiği görüşünde.
Düşen jetin enkazında feci bir halde bulunan on cenazenin morga kaldırıldığı ve teşhis çalışmalarının sürdüğü belirtilirken akıllara Prigojin’in dört yıl önce düşen bir uçakta öldüğüne dair çıkan Haberler geldi. Ekim 2019’da Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bir askeri uçağın içindeki sekiz kişiyle düştüğü, Yevgeniy Prigojin’in de yolculardan biri olduğu iddia edilmiş ancak üç gün sonra Wagner’in lideri ortaya çıkmıştı. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’tan analist Keir Giles de jetin yolcu listesine güvenilmemesi gerektiğinin altını çizdi. Son dönemde Wagner liderinin seyahatlerini gizleme çabalarına değinen İngiliz uzman, “Kısa süre sonra Afrika’da çekilen yeni bir videoda görünürse kimse şaşırmasın” diye konuştu.
TVER’de içinde Wagner Grubu’nun lideri Yevgeniy Prigojin ve Wagner’in kurucularının olduğu uçağın düşmesinin ardından, Wagner’e bundan sonra ne olacağı da merak edilen sorular arasında. Uzmanlar, Prigojin’in ölümünden önce dahi etkinliğini kaybetme eğiliminde olan grubun dağılacağı ya da Rus ordusunun kontrolüne gireceği görüşünde.
Eski ABD Savunma Bakanı ve eski CIA Direktörü Leon Panetta, CNN’e yaptığı açıklamada, uçağın düşmesinin ardından Kremlin’in Wagner’i ele geçirmeye çalışmasının muhtemel olduğunu söyledi. Rusya’nın Wagner savaşçılarının kendi başlarına faaliyet göstermeye devam etmelerini istemeyeceğini söyleyen Panetta, “Afrika’da ve bulundukları başka her yerde Wagner grubu üzerinde kontrol kurarlarsa şaşırmam. Wagner grubundakilerin de kendi hayatları için endişelenmeleri gerektiğini düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
Grubun yeni bir ayaklanmaya kalkışabileceği de olası senaryolar arasında. Wagner’le ilişkilendirilen Telegram hesaplarından Prigojin’in “Rusya’ya ihanet edenler tarafından öldürüldüğünü” savunan paylaşımlar yapılırken, “yeni bir adalet yürüyüşüne başlayabiliriz” mesajı paylaşıldı. Ancak askeri uzmanlar grubun varlığının Prigojin ile bir olduğu ve o olmadan Wagner’in faaliyetlerini sürdürmesinin mümkün olmadığı görüşünde.
Grup, 23 Haziran’da Prigojin önderliğinde kalkıştığı silahlı isyanın ardından Rusya dışına taşınmış ve o tarihte krizin aşılmasına arabuluculuk eden Belarus lideri Aleksander Lukaşenko Wagner savaşçılarına bu ülkede bir tesis vermişti. Bölgeye başlangıçta yaklaşık 5 bin savaşçı kaydıran grubun, Afrika’ya sevkler sonrası Belarus’ta bunun dörtte biri kadar varlığı kaldığı bildiriliyor.
Olaya ilişkin akıllara gelen bir diğer soru ise uçağın düşmesine neyin sebep olduğu. Olası senaryolar arasında ise uçağa bomba yerleştirilmiş olduğu en çok üzerinde durulan unsur. Rus hava savunma sistemlerinin uçağa müdahale etmiş olabileceği de değerlendirilirken, gerçekten bir kaza yaşanmış olması ihtimali ise gerçekçi görülmüyor.
En çok üzerinde durulan senaryo, uçağa bomba yerleştirilmiş olması. Rus medyasında çıkan haberlere göre, yürütülen soruşturma kapsamındaki ilk bulgular uçağın iniş takımlarına yerleştirilen bombanın infilak ettiği yönünde. Olası sabotaj için birinci şüphelinin ise Prigojin’in özel pilotlarından olan ve çakılan uçağın işletmeci firması MNT Aero’nun kurucusu Artem Stepanov. Olaydan üç gün önce Rusya’nın kuzeydoğusundaki Kamçatka’ya gittiği belirtilen Stepanov’a üç gündür kimsenin ulaşamadığı söyleniyor ve Rus emniyetinin arayışını sürdürdüğü belirtiliyor.
Bir diğer bomba iddiası ise, Wagner yetkililerine hediye edilen şarap kutularının kalkıştan sonra patlamış olması. İddiayı Sky News’a değerlendiren eski İngiliz istihbarat görevlisi Christopher Steele, bunun yalnızca içeriden yardımla gerçekleşebileceğini ve olay bu şekilde gerçekleşmişse “Putin’in şefi için ironik bir” ölüm şekli sayılacağını söyledi.
Havacılık uzmanları olası bir patlamanın yalnızca içeriden değil dışarıdan da gerçekleşmiş olabileceğini söylüyor. Buna paralel bir diğer iddia da uçağa Rus güçleri tarafından ateş açılmış olması. Rus medyasına konuşan bazı kaynaklar uçağa karadan havaya füzelerle ateş açıldığı iddiasında bulunurken, uçak enkazında kurşun deliklerine benzer boşluklar görülmesi uçaksavarlarla ateş edilmiş olabileceği kuşkularını da doğurdu.
Uçağın teknik arıza nedeniyle düşmüş olabileceği gerçekçi görülmüyor. Uzmanlar, düşüşten öncesine kadar olan verilerde seyirde sorun olduğunu gösteren herhangi bir veri olmadığını söylüyor. Öte yandan, uçağın Brezilya merkezli üretici firması Embraer SA, Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle uçak için uzun süredir bakım hizmeti sağlanmadığını açıkladı.
