SON DAKİKA
29 Ekim’de ne oldu? Kısaca Cumhuriyet nasıl ilan edildi?
29 Ekim’in yıldönümünde Cumhuriyet’in ilanına ilişkin bilgiler araştırılmaya başlandı. Peki, tam olarak 29 Ekim’de ne oldu? Kısaca Cumhuriyet nasıl ilan edildi?
29 EKİM’DE NE OLDU?
Cumhuriyet Bayramı, Türkiye Büyük Millet Meclisinin 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet yönetimi ilan etmesi anısına her yıl 29 Ekim günü Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs'ta kutlanan bir millî bayramdır. 1925 yılında çıkarılan bir yasa ile millî bayram olarak kutlanmaya başlanmıştır.
Cumhuriyet Bayramı'nın kutlandığı ülkeler olan Türkiye ve Kuzey Kıbrıs'ta 28 Ekim öğleden sonra ve 29 Ekim tam gün olmak üzere bir buçuk gün resmî tatildir. 29 Ekimlerde stadyumlarda şenlikler yapılır, akşam ise geleneksel olarak fener alayları düzenlenir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, cumhuriyetin onuncu yılı kutlamalarının yapıldığı 29 Ekim 1933 tarihinde verdiği Onuncu Yıl Nutku'nda, bu günü "en büyük bayram" olarak nitelendirmiştir.
KISACA CUMHURİYET NASIL KURULDU?
Osmanlı İmparatorluğu, 1876 yılına kadar mutlak monarşi, 1876-1878 ve 1908-1918 arasında meşruti monarşi ile yönetilmişti. I. Dünya Savaşı'nda yenilgiye uğramasının ardından işgale uğrayan Anadolu'da halkın işgalcilere karşı Mustafa Kemal Paşa önderliğinde verdiği Millî Mücadele, 1923 yılında millî güçlerin zaferi ile sonuçlandı. Bu süreçte, "Büyük Millet Meclisi" adıyla 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanan halkın temsilcileri, 20 Ocak 1921'de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adlı yasayı kabul ederek egemenliğin Türk ulusuna ait olduğunu ilan etmiş ve 1 Kasım 1922'de aldığı kararla saltanatı kaldırmıştı. Ülke, meclis hükûmeti tarafından yönetilmekteydi.
Her yıl büyük coşkuyla kutlanan 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı nasıl bayram oldu? Devlet Arşivleri Başkanlığı çok önemli iki belgeyi CNN TÜRK izleyicileri için gün yüzüne çıkardı. Cumhuriyetin ilanı ve 29 Ekim'i bayram olarak kutlanmasının önünü açan belgeleri, CNN TÜRK muhabiri Arda Erdoğan kameraman Mehmet Akif Yıldız görüntüledi. Devlet Arşivleri Başkanı Prof. Dr. Uğur Ünal da detayları aktardı. İşte geçtiğimiz yıl görüntülenen o belgeler...