EYT'de SGK detayı: Alınması gereken belgeye dikkat
EYT yasası yaklaşırken, emekli olmanın hayalini kuran milyonlarca vatandaş ortaya çıkan son ayrıntıları dikkatle takip ediyor. Kasım ayına girilmesiyle Türkiye 2022'nin son 2 ayında gelecek düzenlemelere dikkat kesildi. Sözleşmeliye kadro, EYT ve asgari ücret ilk sıralarda. Yasanın çıkmasına sayılı günler kaldı. Emekli olduktan sonra iş hayatına veda edecek olanların yanında, bir süre daha çalışmayı tercih edenler olacak. Çalışmaya devam edecek olanların ise aklında cevabını aradığı farklı sorular var. İşte o sorular ve yanıtları...
8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olup da daha sonra çıkarılan yasalar nedeniyle emeklilik süresi uzayanları yani emeklilikte yaşa takılanları (EYT) ilgilendiren düzenlemede son viraja girildi.
Aralık'ta Meclis’e gelecek tasarının ocakta yasalaşıp yürürlüğe girmesi bekleniyor. Milyonlarca kişiye emeklilik kapısı açacak düzenleme sonrasında iş hayatında da önemli değişiklikler olacak. Emekli olanların bazıları çalışmaya devam edecek. Bu kapsamda da merak edilen sorular var. Bunlardan ilki ‘Emekli maaşı için işten ayrılmak gerekiyor mu?’ sorusu.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) geçen yıl Resmi Gazete’de yayımladığı bir karar, çalışanın işten ayrılmadan emekli maaşını bağlatabileceği şeklinde yorumlanmıştı. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), AYM’nin kararı üzerine tereddütleri gidermek için iki sayfalık genelge yayımlamıştı. Genelgede ‘yaşlılık aylıklarından yararlanabilmek için sigortalının çalıştığı işten ayrılması ve yazılı istekte bulunması şarttır’ hükmünün uygulandığına dikkat çekildi. Özetle, EYT düzenlemesiyle emeklilik hakkı elde edenlerin işten ayrılmaları gerekecek.
İşten ayrılmadan önce SGK’dan ‘emekli olabilir’ yazısı alınacak ve işverene verilecek. Daha sonra kıdem ve tüm haklar alınarak işle ilişik kesilecek. Ardından SGK’ya emeklilik dilekçesi verilecek. Eğer çalışan işine devam edecekse bir iki gün sonra destek primine tabi olarak, SGK’ya işe giriş bildirgesi verilecek. Bu durumda çalışmasına destek primine tabi olarak devam edecek. Destek primi emeklinin maaşında bir azalmaya neden olmuyor. Aksine hem emekli aylığını alıyor, hem de çalıştığı işyerinden ücretini alıyor.
1- Emekli maaşı bağlandıktan sonra çalışmam mümkün mü?
Emekli maaşı alıp ister başkasının yanında isterseniz kendi adınıza çalışmaya devam edebilirsiniz.
2- Çalışırken maaşım kesilecek mi?
Bu durum emekli olduğunuz ve yeniden çalışmaya başladığınız sigortalılık statüsüne göre değişiyor. 4A’lı yani SSK’lının önünde 2 seçenek bulunuyor.
3- SSK’dan emekli olacağım sonra çalışırken süreç nasıl işleyecek?
Bu konuda iki durum söz konusu: İlki aylığını kestirerek çalışmaya devam etmek. Bu durumda kişi normal sigortalı gibi çalışıyor. Emekli olduğunda çalışmaya başlamadan önce alınan aylık, çalışılan dönemin primlerine göre güncelleniyor. Emeklilikten sonraki çalışmalar maaşa ekleniyor. İkincisi Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. Bu şekilde çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabilmekte, yalnızca işveren tarafından aldıkları ücretten yüzde 7.5 oranında SGDP kesiliyor. Emekli maaşında azalma olmuyor. Çalışma ücretinde kısmi düşüş söz konusu.
Kendi işini yapan Bağkur’lu emekliden destek primi kesiliyor mu?
Bağkur’dan emekli olanlardan 1 Nisan 2016 tarihine kadar yüzde 10 oranında destek primi kesilmekteydi. Ancak bu tarihten sonra kesinti kaldırıldı. Bu kişiler aylıkları kesilmeden ticari faaliyete devam edebiliyor.
Başka kimden destek primi kesilmiyor?
Kendi adına tarımsal faaliyette bulunanlardan, işçi olarak ya da devlet memuru olarak çalışıp emekli olduktan sonra kendi işini kuranlardan, eğitim kurumlarında ücret karşılığı ders verenlerden, vakıf üniversitelerinde görev alanlardan SGDP kesintisi yapılmıyor.
Emekli olup tekrar çalışanın kıdemi nasıl hesaplanır?
Aynı işyerinde çalışacak olanların emekli olunduğu anda kıdem tazminatının alınması tavsiye ediliyor. Kıdemini alıp tekrar işe başlayan kişi normal çalışanın haklarına sahip oluyor. Örneğin; çalışan 20 yıl aynı işyerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olup ve emekli olduktan sonra yeniden aynı işyerinde çalışmaya devam ederek, 5 yıl daha çalışmışsa ikinci kez kıdem tazminatını hak ettiğinde (emekli çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için ya işveren haksız yere işine son verecek ya da emekli haklı bir nedenle iş akdini feshedecek) yalnızca 5 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı hesaplanıyor. Emekli olup kıdemini almadan devam ederse, 25 yıllık tazminatını alıyor.
Çalışan emekli ihbar tazminatı da alır mı?
İş Kanunu’nda emekli çalışanların hakları kısıtlanmıyor. Emekli işçiler, haklı bir gerekçe olmadan işten atıldıklarında ihbar tazminatı alırlar.