İşte asgari ücretteki en baskın senaryo

Hürriyet yazarı Noyan Doğan, dün başlayan asgari ücret görüşmelerinin ardından bugünkü köşe yazısında olası senaryoya dair bir yazı kaleme aldı. Doğan'ın yazısı şu şekilde; 2023 asgari ücret için toplantılar başladı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu üç toplantının ardından yeni asgari ücreti belirleyecek ki, bu da aralık ayının sonunu bulur. Geçen sene, 2022 yılı asgari ücret rakamı 15 Aralık’ta, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanmıştı. Muhtemelen bu yıl da 2023 yılı asgari ücretini Cumhurbaşkanı Erdoğan açıklayacaktır. Yeni asgari ücretle ilgili farklı farklı senaryolar var. Mesela Türk-İş’in kırmızı çizgisi 7.785 lira; bunun altında bir rakamla masaya oturmayacağını açıkladı. Hakeza diğer sendikalar da bu rakamın üzerinin konuşulacağını söylüyor. Bunların dışında da 9 bin, 11 bin; hatta 13 bin rakamları da telaffuz ediliyor. Açıkçası, asgari ücret konusunda yazmak, tahminlerde bulunmak en zor yazılardan biridir. Neden derseniz; asgari ücret doğrudan 9 milyona yakın çalışanı ve dolaylı olarak da aileleri ile birlikte 27 milyon kişiyi ilgilendiriyor. Hal böyle olunca da ne tahminde bulunursanız bulunun, asgari ücretli çalışana az gelecektir. Tahminlere geçmeden önce kısa bir analiz yapalım. Geçmiş yıllarda asgari ücret sene başında ve bir kere olarak belirlenirken, 2022 yılında ilk defa ocak ve temmuz ayları olmak üzere iki defa belirlendi. 2021’de net 2.825 lira olan asgari ücret 2022’nin ocak ayında yüzde 50 artırılarak 4.253 liraya çıkartıldı. Temmuz ayında ise yüzde 30 artış yapılarak net ücret 5.500 lira yükseltildi. Yani, 2022 yılında asgari ücrete yüzde 80 oranında, bir anlamda da yıllık enflasyon kadar zam yapılmış oldu. Bugün asgari ücretin brütü 6.471 lira ve işverene maliyeti ile birlikte bu tutar 7.603 lira ediyor. Atlamamak gerekiyor, 2022 yılında asgari ücret konusunda bir şey daha yapıldı; asgari ücret vergi dışı bırakıldı. Bu sayede de kamu çalışanıyla, işçisiyle çalışanların asgari ücrete kadar olan kazançları vergiden muaf tutuldu. Asgari ücretin belirlenmesinde önemli kriter olan enflasyonda 2023 beklentisi nedir? Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, asgari ücreti belirlerken emekçileri enflasyona ezdirmeyeceklerini, enflasyonun tahribatını ortadan kaldıracak bir düzenleme yapacaklarını açıklamıştı. Gerek Cumhurbaşkanlığı 2023 yılı Programı’nda gerek Merkez Bankası’nın tahminlerinde de 2023 sonu enflasyon tahminleri yüzde 23-24 arasında değişiyor. ‘Senin tahminin nedir?’ diye soracak olursanız; şöyle anlatayım. Net rakamlardan bahsedeceğim, yani çalışanın eline geçecek olan ücretten. 2023 enflasyon tahminine göre, yüzde 25 zam yapılırsa, asgari ücret 6.875 liraya çıkacaktır. Ben bu senaryonun olmayacağına eminim. Asgari ücrete yüzde 35 zam yapılırsa 7.425 liraya, yüzde 40 zam yapılırsa 7.700 liraya, yüzde 45 zam yapılırsa 7.975 liraya ve yüzde 50 zam yapılırsa 8.250 liraya çıkar. Yüzde 50 zamlı asgari ücretin brütü de 10 bin lirayı bulur. Benim tahminim asgari ücrete yüzde 50’ye yakın bir zam yapılacağı ve 8.000 liraya çıkartılacağı yönünde. Ama bir ‘ancak’ diyeceğim, çünkü 2023’te seçim öncesi asgari ücrette yeni uyarlamaya yani, artışa gidileceğini de tahmin ediyorum. Şunu da gözardı etmemek lazım, asgari ücretin iki etkisi olacak. Birincisi; askerlik ve doğum borçlanmasından yaşlılık aylığına, genel sağlık sigortası priminden işsizlik maaşına, isteğe bağlı sigortalılığa ödenecek primlere kadar her alanı etkileyecek ve artışlara neden olacaktır. İkincisi, Vedat Bilgin’in de belirttiği gibi asgari ücret artışı, reel ve nominal ücretlerin yeniden ayarlanmasını getirecektir. Bu satırları yazarken insan kaynakları ve yönetim danışmanlığı şirketi Mercer’in, ‘2023 Ücret ve Yan Haklar Araştırması’ elime geçti. Farklı sektörlerden, toplam 489 firmanın katıldığı araştırmanın sonuçlarına göre şirketler; 2023 yılı için ücret artışını ortalama yüzde 61 olarak planlıyor. 2023’te firmaların yüzde 53’ü yılda bir kez, yüzde 42’si iki kez ve yüzde 5’i ise üç ve üzerinde zam yapmayı hedefliyor. Diyeceğim o ki, asgari ücretteki artış, bu ücretin dışında çalışanlarda haklı beklenti yaratacaktır.