SON DAKİKA
Beynimizin rakamsal sırları! Prof. Dr. Osman Müftüoğlu yazdı...
İnsan beyni günümüzde bile hâlâ yeterince çözülemeyen muazzam gizleri nedeniyle en çok merak edilen, neticede de üzerinde en çok araştırma yapılan organlarımızdan biri. Bu kadar çok araştırma ve merakı ise bence fazlasıyla hak ediyor. Çünkü son derece karmaşık ve bir o kadar da şaşırtıcı bir yapılanması var. Bilinmeyen gizleri tamam da, peki onun hakkında bilinenler neler? Bugüne kadar hangi sırlarını çözmeyi başarabildik? Ve bu sırların hangileri yaşamımızı değiştirebiliyor, derinden etkileyebiliyor? Daha da önemlisi bizim yapabileceğimiz bazı değişimler var mı? Sorular çok, cevaplar sınırlı olsa da gelin bu güzel hafta sonuna beynimizin çözülen sırları ve o sırların rakamları üzerine kısa açıklamalarla başlayalım. Hazırsanız buyurun...
1. Beynimizde yaklaşık 100 milyar civarında “beyin hücresi” yani “nöron” var.
2. Bu nöronların her biri sayısı 10 bine ulaşan bağlantıyla diğer nöronlarla ilişki kuruyor, haberleşiyor, bilgi alışverişi yapıyor. Öyleki bu bağlantıların sayısı evrendeki yıldızların sayısını bile geçebiliyor.
3. Beyin dokusunun ne kadar muazzam bir hücresel ve bağlantısal kapasiteyi barındırdığını şu rakamlarla da anlatmak mümkün: Bir kum tanesi büyüklüğündeki beyin dokusu, 100 binden fazla nöron ve birbirleriyle iletişim halinde olan 1 milyardan fazla bağlantıyı içerebiliyor.
4. Beynimizin ortalama ağırlığı 1.3 kilogram civarında. Bu da onun vücudumuzun toplam ağırlığının yüzde 2’sini oluşturduğunu ifade ediyor. Buna rağmen tükettiğimiz günlük toplam kalorinin (yani harcadığımız günlük enerjinin) yüzde 20 ila 30’unu beynimiz kullanıyor. Bitmedi! Soluduğumuz oksijenin yüzde 20’sini, vücudumuzdaki kan akımının yüzde 20’sini de beynimiz kullanıyor.
5. Beynimiz oksijensizliğe ve şeker eksikliğine olağanüstü derecede hassas bir organ. 5 dakika kadar kısa bir süre bile oksijensiz kaldığında beyin hücreleri ciddi hasara uğruyor hatta ölebiliyor. (Beyninizi oksijensiz ve şekersiz bırakmayın!)
1. Beynimizin oldukça yumuşak bir dokusu var. Neredeyse tereyağı ya da muhallebi kıvamında ama beyin dokumuzun yaklaşık yüzde 80’ini su oluşturuyor. Onun sadece yüzde 2 oranında susuz kalması bile zihinsel fonksiyonlarımızı aksatabiliyor. Dikkat dağılıyor, bellek ve muhakeme yeteneği olumsuz etkileniyor. (Düzenli su tüketin!)
2. Beynimizin kuru ağırlığının yüzde 60’ını ise farklı yağlar oluşturuyor. Bu yağların en önemli ve en büyük kısmını da omega 3 yağları işgal ediyor. (Omega 3’ten zengin beslenin!)
3. Beynimiz kolesterolsüz de yapamıyor. Vücudumuzdaki toplam kolesterolün yaklaşık yüzde 25’i beyinde bulunuyor. Kısacası yeterli miktarda kolesterol beyin sağlığının vazgeçilmezlerinden biri. Kolesterolün aşırı düşürülmesi muhtemelen bu nedenle üzerinde dikkatle düşünülmesi gereken mühim bir ayrıntı. (Kolesterolün azı çoğu zarar, normali karar!)
4. Beynimizin muazzam bir aktivite yeteneği ve kapasitesi var. Bir kıyaslama yapmak gerekirse, dünyanın en güçlü bilgisayarlarından biri, insan beyni aktivitesini taklit etmek üzerine programlandığında varılan netice şu: O bilgisayara 1 saniyelik beyin aktivitesine eşit bilgiyi işlemek yaklaşık 40 dakika sürmüş. (Beynin hızı ve kapasitesi ile yarışılmaz!)
5. Beynimizin bilgi iletme hızı da muazzam. Bilgi beyinde Formula 1 yarış arabalarından (o arabalar saatte yaklaşık 386 kilometre hız yapabiliyor) bile daha hızlı iletiliyor ve saatte 431 kilometreye kadar ulaşılan bir hızda yol alabiliyor. (Bu hızı eğitimle daha da arttırmak mümkün!)
1. Beynimiz görevlerini yerine getirirken düzenli ve sürekli olarak 12 ila 25 wat arası elektrik üretiyor. Sahip olduğu muazzam güç sayesinde de bir günde ortalama 50 bin düşünce üretme kapasitesine bile ulaşabiliyor. Yine o muazzam yetenekleriyle bir görüntüyü 13 milisaniye gibi kısa bir sürede yani göz açıp kapayıncaya kadar işleme yeteneğine sahip.
2. Beynimiz bu görevleri yerine getirebilmek için mutlaka ama mutlaka düzenli uyumak yani dinlenmek zorunda. Eğer yeterince dinlenemez yani uyuyamaz ise başarı oranı düşmeye başlıyor. Gece 7 saat uyuyan askerler ertesi gün atış poligonunda yüzde 98 isabetli atış yapabilirken, yalnızca 6 saat uyuyanlar ancak yüzde 50, 5 saat uyuyanlar yüzde 35, 4 saat uyuyanlar ise yüzde 15 isabetli atış yapabiliyor.
3. Düzenli uykunun en önemli faydalarından biri de beynin kendi kendini temizlemesine yardımcı olması. Beynimiz her gece kendini temizlemekte veya yıkamakta. Her sabaha adeta pirüpak başlamakta! Bu nedenle en az 7 saat uyku -genelde- her yaş için önemli ve vazgeçilmez bir beyin sağlığı ayrıntısı.
4. Beynimizin görsel duyuya ayrılan kapasitesi çok yüksek. Kapasitesinin yaklaşık yüzde 30’u görsel duyuya ayrılmış. Bu da bize görüntülerin neden metinlerden daha cazip geldiğini çok güzel açıklıyor.
5. Beynimizin sahip olduğu muazzam kapasiteyi korumanın en etkili yolu öğrenmeyi sürdürmek. Öğrenmeyi bıraktığımızda beynin kapasitesi düşüyor, beyin adeta ölmeye başlıyor. Beyne hasar veren en mühim sorun ise “enflamasyon” yani “iltihaplanma”! Enflamasyon, depresyon ve bunamanın da önemli nedenlerinden biri. Diğer taraftan depresyon da başlı başına bir bunama tetikçisi.
Depresyon; Alzheimer hastalığı riskini kadınlarda 2, erkeklerde ise 4 katına kadar çıkarabiliyor.
NOT: Yukarıdaki bilgileri Amerikalı ünlü nörolog DR. DANİEL G. AMEN’den, onun hazırladığı önemli kitaplardan biri olan “BEYNİNİZİ DEĞİŞTİRİN, NOTLARINIZ DEĞİŞSİN/PEGASUS YAYINLARI” kitabından aldım. Dr. Amen nöroloji bilimine farklı yaklaşımlarıyla tanınan, benim de yıllardır ilgiyle izlediğim nöroloji uzmanlarından biri. Fırsat bulursanız kitaplarından faydalanmanızı size de tavsiye ederim.