Çocuklarda diyabetin risk faktörleri nelerdir?

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları & Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran, 14 Kasım Diyabet Günü'nde çocuklarda görülen diyabet hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Haberin Devamı

Diyabet sadece erişkinlerde değil çocuklarda da görülen bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde ilerler ve başka sorunlara da yol açar. Peki diyabet önlenebilir mi? Çocuklarda diyabetin risk faktörleri nelerdir?

Diyabet nedir?

Diyabet, insülin salgılanmasındaki bozulma veya salgılanan insülinin iş görememesi sonucu, kan şekerinin açlık ve toklukta yüksek bulunmasıdır. Kabaca iki tip diyabet vardır. Çocukluk çağında insülin eksikliği sonucu ile oluşan Tip 1 diyabet ve çoğunlukla yetişkinlerde, seyrek olarak da şişman ergenlerde insülinin etki etmemesi (yani yüksek insülin direnci) nedeni ile görülen Tip 2 diyabettir. Çocukluk çağında görülen diyabetin büyük kısmı Tip 1 diyabettir. Sıklığı 5-7 yaş ve ergenlik döneminde zirve yapmakla birlikte, son yıllarda daha küçük yaşlarda görülme sıklığı da artmıştır. Tip 1 diyabetin tam nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık, otoimmunite (vücudun kendi hücrelerine karşı savaş başlatması) ve çevresel faktörler suçlanmaktadır. Genetik yatkınlığı olan bir çocukta sık viral enfeksiyonlar, inek sütüne ve gluten içeren gıdalara erken başlanması, D vitamini eksikliği (bebeklik döneminde), kimyasal maddeler/katkı maddeleri (nitrat vs.), stres diyabet gelişmesinde hızlandırıcı olarak rol alabilir.

Haberin Devamı

Çocuklarda diyabet belirtileri nelerdir?

Sürekli susama hissi/ağız kuruluğu, çok su içme ve suya doyamama, çok ve sık idrar yapma, sınıfta sık tuvalete gitme, gece idrara çıkma, yatağını ıslatma, iştah artması (küçük çocuklarda görülmeyebilir), çok yemesine rağmen kilo kaybı, kolay yorulma, halsizlik, bitkinlik, okula devamda aksamalar, derslerde başarısızlık, karın ağrısı, nefeste koku olması başlıca belirtilerdir. Bu şikayetlerden şüphelenerek uzmana başvurulduğunda kan şekeri yüksekliği saptanıp diyabet tanısı konulur. Ancak tanı gecikirse diyabetik ketoasidoz ve diyabet (şeker) koması gelişebilir.

Çocuklarda diyabetin tedavisi nasıl yapılır? Diyabetin komplikasyonları nelerdir?

Tip 1 diyabette pankreastan insülin yapımı ve salınımı çok azalmış veya yoktur, yani mutlak insülin eksikliği vardır. Bu nedenle Tip 1 diyabette temel tedavi ömür boyu süren insülin tedavisidir. Teknolojik gelişmelerle insülin uygulanması ve kan şekeri ölçümünü kolaylaştıran cihazlar üretilmiştir (insülin pompası, i-port, sensörlü kan şekeri ölçüm cihazları vs.). Tip 2 diyabet tedavisinde ilaçlar, ya da ilaçlara ek olarak insülin tedavileri kullanılmaktadır. Her iki tipte de beslenme planı, egzersiz, yaşam tarzı değişiklikleri gerekmektedir. İyi kontrol edilmeyen uzun süreli diyabet başlıca böbrek, göz, sinir sistemi üzerinde olumsuz yan etkiler ve hastalıklar oluşturur.

Haberin Devamı

Çocuklarda diyabet gelişimi için risk faktörleri nelerdir? Önleyici tedbirler var mıdır?

Maalesef Tip 1 diyabetin gelişimini engellemek şu anki tıbbi bilgilerimizle mümkün değildir. Diyabet gelişmesinde temel oluşturan genetik yatkınlığa müdahale etme şansımız yoktur. Ancak bahsettiğimiz çevresel faktörler açısından mümkün olduğunca önlem almaya çalışabiliriz. Sadece diyabet açısından değil bütün çocuklar için sağlıklı beslenme, katkılı gıda maddelerini tüketmeme, meyve ve sebzeleri mevsiminde yeme, vs gibi temel kurallara uymak gereklidir.

Tip 2 diyabet için genetik yatkınlığın yanında en önemli risk faktörü obezitedir (şişmanlık). Çocuklarda obezite sıklığı ve şiddeti ciddi oranda artmakta, bu da çocuk ve ergenlerde Tip 2 diyabet sıklığını da arttırmaktadır. 6-16 yaş grubunda obezite sıklığı son 10 yılda 2-3 kat artış göstermiş olup, bu çocukların en az 1/3’ü erişkin dönemde obezite ve diyabet riski taşıyor. Ergenlik döneminde obez olanların erişkinlikte obez kalma şansı %80’lere yükselmektedir. Başka bir deyişle erişkin obezitesinin temelleri çocuklukta atılmaktadır. Erişkin obezitesinin tedavi başarısı çok düşüktür. Obezite ile etkili bir savaş ancak çocukluk çağında başlayan önlemler ile mümkündür. Erişkin dönemdeki obezite ve diyabetin önlenmesinin temeli çocukluk ve ergenlik dönemindeki obezitenin önlenmesi, sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam tarzının benimsetilmesi girişimlere bağlıdır.