SON DAKİKA
Sağlıklı bir okul dönemi için beslenme tüyoları
Öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişimlerini tamamlamaları ve başarılı bir eğitim dönemi geçirmeleri için beslenme düzenlerini oluşturmak oldukça önemli. Bu düzeni oluştururken anne-babalara da büyük görevler düşüyor. Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez yazdı... (Sabah)
Vücudun gereksinimi olan enerjiyi sağlayan ilk ve en değerli öğün olan kahvaltı özellikle okul çağındaki çocukların gelişimi açısından çok önemlidir. Yumurta, süt, zeytin, tam tahıllı ekmek, domates, salatalık, yeşillik gibi çeşitli ve besleyici içeriğe sahip bir kahvaltı çocuğunuzun daha canlı ve aktif olmasını sağlar, derse odaklanmasını kolaylaştırır ve okul başarısını artırır. Yapılan bilimsel çalışmalar da kahvaltı yapan çocukların sınıf içi verilen görevleri daha iyi yaptığını, derse daha çok katıldıklarını ve performanslarının kahvaltı yapmayanlardan çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. Tüm bunlara rağmen sabah okula yetişme telaşı, ailenin kahvaltı hazırlamaması ve alışkanlık olmaması gibi nedenlerle okul çağı çocuklarda kahvaltı en sık atlanan öğündür. Kahvaltıya mutlaka ailecek oturmalı, kahvaltıyı çocuklarınız için daha çekici hale getirmek için farklı menüler hazırlamalısınız. Örneğin bir gün peynirli tost, taze sıkılmış meyve suyu, bir avuç ceviz, salatalık, domates, bol yeşillik; bir gün menemen, zeytin, tahin – pekmez, bol yeşillik; diğer bir gün krep yanına süt ve bal içeren bir kahvaltıyı tercih edebilirsiniz.
SAĞLIKLI BESLENME ÇANTALARI
Okulda öğle yemeği çıkıyorsa menüleri kontrol edin, akşam yemeklerini hazırlarken menüleri göz önünde bulundurun. Okulda yemek verilmiyorsa mutlaka evden bir çocuğunuzun severek tükettiği uygun porsiyonda sağlıklı besinlerle beslenme çantası hazırlayın. Beslenme çantasına pratik ve yemesi zevkli besinlerin yanı sıra sağlıklı, güvenilir, besleyici olan besinleri koymaya dikkat edin. Kolay bozulabilecek ürünler beslenme çantası için uygun değildir. Beslenme çantasında çocuğun kolaylıkla tüketebileceği besinler olmalıdır: Sandviçler, çiğ sebze dilimleri (havuç, salatalık, domates, yeşilbiber, kırmızı tatlı biber), tahıllı krakerler, peynir dilimleri, bütün bir meyve, UHT süt, yulaflı ve kuru yemişli kurabiyeler veya evde hazırlanmış kekler gibi.
Yapılan çalışmalar sonucu, doğru beslenen çocukların zihin performanslarının diğerlerine oranla daha üstün olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle çocuklara ara öğün alışkanlığı kazandırılmalı, bu ara öğünlerde çikolata, bisküvi gibi abur cubur gıdalar yerine badem, ceviz, fındık, taze ve kuru meyveler gibi vitamin ve mineral bakımından zengin besinler yedirilmelidir. Çünkü okul dönemi çocukların fiziksel aktivitelerinin en yoğun olduğu süreçtir. Bu besinler de çocukların ihtiyaç duydukları enerjiyi sağlamaya katkı sağlayacaktır.
PAKETLİ BESİN TEHLİKESİ
Sağlıksız hazır içecekler ve paketli besinler çocuklar için tehlike arz ediyor. Yapılan araştırmalara göre, çocuklar günlük enerji gereksiniminin üçte birini hazır içeceklerden alıyor. Hazır içecekler, enerji gereksinimini sağlıyor ama vitamin ve mineral açısından hiçbir anlam taşımıyor, sadece enerji almış oluyor. Hazır içecekleri tüketen çocukların kalsiyum gereksinimini de karşılayamadığını görüyoruz. Çünkü çocukların tükettiği şekerli içecekler, maalesef sütün yerini alıyor. Bisküvi, kraker, şeker, çikolata gibi gıdalar yine hiçbir vitamin ve mineral gereksinimini karşılamadan çocuklara sadece boş enerji veriyor. Paketli hazır ürünler katkı maddesi ve gıda boyası içerdiği için alerjik reaksiyonların yanı sıra, ileriki dönemde obezite, kalp ve damar, diyabet, mide ve bağırsak hastalıklarına, hormon bozukluklarına neden olabiliyor. Okul çağındaki çocuklarda fazla kilolu veya obez olmak akademik performansı olumsuz etkileyebilmekte ve bilişsel sorunlara yol açabilmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye'de çocuklar ve ergenlerde obezite giderek artıyor. International Journal of Obesity Dergisi'nde yayınlanan güncel bir çalışmada okul çağındaki obez çocukların beyninde hafıza, dikkat, algılama, farkındalık, düşünce, dil ve bilinçte etkin kortekslerin daha ince olduğu, beyaz madde bütünlüğü ve hafızanın merkezi olan hipokampüsün hacminin ise daha az olduğu saptanmıştır. Bu durumun da obez çocuklarda bellek, dikkat ve karar verme yetisini azaltmakta olduğu gösterilmiştir.
Yüzde 60 gibi yüksek bir oranda yağ içeriğine sahip beynin gelişimi için elzem olan omega 3 yağ asitlerinden zengin kaynaklar çocukların beslenmesinde mutlaka yer almalıdır. Özellikle soğuk sularda yaşayan uskumru, sardalye, ringa, somon gibi yağlı balıklar çok zengin omega 3 kaynaklarıdır bunun yanında keten tohumu ve ceviz gibi bitkisel besinler de omega 3 içeriğine sahip değerli besinler arasında yer almaktadır. Bunun için çocuğunuza somon, uskumru ve ton balığı gibi yağlı balıkları hazırlayabilir; çorba, yemek ve salatalarınıza keten tohumunu ekleyebilir ve yine kahvaltı ve ara öğünlerinde ceviz tercih edebilirsiniz.
HER GÜN 1 BARDAK SÜT İÇİRMEYİ İHMAL ETMEYİN
Süt kaliteli hayvansal protein, A, B2, B12, D vitaminleri, kalsiyum, fosfor mineralinin iyi kaynağıdır.
Sütte bulunan kalsiyum kemik dokusuna kolay geçebilmesini sağlar.
Süt kalsiyumdan zengin olması sebebiyle kemik ve diş sağlığının önemli bir parçasıdır.
Ülkemizde mevcut duruma baktığımızda; 2017 yılında yapılan Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırmasına göre 15-18 yaş grubu günde ortalama 65 mL, 19 yaş üzerinde ise 100-125 mL arasında günlük tüketim olduğu görülmektedir.
Bu miktarlar önerilen günde 1 su bardağı süt için yetersizdir.
Hem okul başarısı hem genel sağlık için 1 su bardağı süt içimine ailelerin özen göstermesi oldukça önemlidir.
SÜT İLE İLGİLİ YEPYENİ BİLGİLER
İnek sütünün süt proteinleriyle tip 1 diyabet arasında ilişki belirsizdir. Bu sebeple süt içersen tip 1 diyabet gelişir demek bilimsel değildir.
Süt ürünleri uygun porsiyonda düzenli beslenmede yer aldığında tip 2 diyabet riskini azaltmaktadır.
Şeker içeren süt ve yoğurt tüketimi obezite ve diyabet için risk taşımaktadır.
Şeker ilaveli sütler ve hazır yoğurtlardan uzak durmanızı tavsiye ederim.
Süt içimi yüksek potasyum içeriği sebebiyle dengeli bir diyette tansiyonu düzenlediği bilinmektedir.
Hipertansiyon hastaları her gün 1 bardak süt içmelidir. Uygun porsiyonda tam yağlı süt ve ürünlerinin tercihi kan kolesterolünü yükseltmemektedir.
Çünkü süt yağında bulunan doymuş yağ asitleri kolesterol seviyesini arttırmamaktadır.
Süt yağında doğal bulunan konjuge linoleik asidin antiinflamatuvar, antiaterojenik ve antioksidan etki özellikleri kanıtlanmıştır.