Yalan söyleme sanatı: Dezenformasyon

Wikileaks belgelerinin yayınlanmasıyla birlikte belgelerin doğru olup olmadığı tartışılıyor. Türkiye'de de ortaya çıkan çok sayıda belge için aynı tartışmalar sürüyor. Bu tartışmaların sebebi ise dezenformasyon... Yani yanlış olduğu halde kasıtlı olarak yayılan ve kamuoyunu manipüle etmeye yarayan bilgi...

Haberin Devamı

Hem siyaset hem de askeri olarak sıkça kullanılan dezenformasyon uygulamasının amacı hasmı rencide ederek kamuoyun önünde küçük düşürmektir. Yanlış olan bilgi kontrol altında tutulan medya ve parti üyeleri tarafından sürekli tekrarlanarak toplumda bilginin "doğru" olduğu algısı yaratılmaya çalışılır.

Bunun için sahte belgeler, el yazıları, fotomontaj ve montajlı videolar kullanılır. Bunlar bir fabrikadan çıkar gibi ne zaman gündem sıkışsa piyasaya medya ya da dedikodu yoluyla sürülür.

Böylece sosyal alanda bireyleri ve toplumları yanlış bilgi ve haberlerle yönlendirmek amaçlanır. Tarihte bu yöntemin kullanımını gösteren çok sayıda örnek vardır.

Askeri anlamda düşmanı yanlış karar aldırmaya yöneltmek için kullanılan bu uygulama siyasi anlamda kullanıldığında çok tehlikeli olabilir.

Psikolojik çöküntü yaratmak ve motivasyonu kırmak amacıyla etrafta doğruluğu kanıtlanamayan ama kafalarda şüphe yaratmayı başaran belgeler uçuşur.

Dezenformasyon, yanlış bilgi üretme ve yayma yoluyla yapılabileceği gibi mevcut bir bilgiyi kötü maksatla kullanma ve çarpıtarak verme yöntemi de uygulanabilir.

Geleneksel propaganda veya Büyük Yalan teknikleri toplumsal seviyede hissiyatı motive veya demotive etme amacı taşırken dezinformasyon, makul seviyede kitleleri kuşkuda bırakan çarpıtma bilgiler veya bu bilgilerin yanlış kasıtlı sonuçlara bağlanması yoluyla manipüle etmeye yarar.

Eğer hedef kitle bu tip kontrolden etkilenebilecekse uygulanan diğer bir teknik, gerçeklerin gizlenmesi veya sansürlenmedir.

Eğer bilgi alma kanaları tamamen kapatılmadan bırakılabilirse, bu kısıtlı bilgilerin dezenformasyon ile doldurulabilmesi ve hasmın kolayca ispatlanamaz birçok iddialar ile birlikte kuşkulu bir halde bırakılabilmesi mümkündür.

Bazı gerçek bilgileri ve gözlemleri bazı yanlış yorumlar ve yalanlarla karıştırmak veya bazı gerçek bilginin sadece bir kısmını vererek yanlış yorumlarla bilgiyi dağıtmak yaygın dezenformasyon taktiklerdendir.

Özellikle eğitim düzeyinin düşük olduğu toplumlarda dezenformasyon sıkça uygulanır ve sonuç verir.

Bazı dezenformasyon örnekleri:

Irak savaşı

ABD, ülkesi dışında savaşılmasını istemeyen halkını ikna etmek için bu yola başvurmuştu. Ünlü kanallar sürekli olarak bu konuyu işlediler ve bu yolla dünyayı ve kendi halklarını Irak ile ilişkilerin çok kötüleştiğine ve birşeyler yapılması konusunda ikna etmeye çalıştılar.

Şarbonlu mektup

Dünyanın dört bir yanına şarbon içeren mektuplar geliyordu ve bunun Irak tarafından yapıldığı fikri insanların beynine işlendi. Ancak şarbon sadece Sovyet Rusya’da ve ABD’de üretiliyordu. Mektupların nereden geldiği kanıtlanamadı.

Saddam

ABD medyası haberlerinde sürekli olarak Sadddam’ın silahla poz vermiş fotoğraflarını kullanıyordu. Bu yolla zalim insandan alınan koca bir ülkenin işgali meşruiyet kazanabilecekti.

11 Eylül

11 Eylül konusu ise halen tartışılan ve kimilerine göre dünya tarihinde bugünde kadar yapılmış en büyük dezenformasyon örneği. Ancak bunun kanıtlanabilmesi imkansız görünüyor.

Dezenformasyon konusunda daha ayrıntılı bilgi için Noam Chomsky'nin "Medya Denetimi" kitabı okunabilir.