Ebussuud Efendi'den Evliya Çelebi'ye Osmanlı'nın vampirleri

İrlandalı yazar Bram Stoker'ın 1897'de yazdığı Draculanın izinden beyazperdeye aktarılan Dracula Untold filmi Dracula Başlangıç adıyla 3 Ekim'de vizyona girdi. 3. Vlad'ın doğaüstü güçlerin de yardımıyla Fatih Sultan Mehmet ve ordusu ile mücadelesi tartışılması Osmanlı'daki vampirleri de gündeme getirdi. İrlandalı yazar Bram Stoker'ın 1897'de yazdığı Draculanın izinden beyazperdeye aktarılan Dracula Untold filmi Dracula Başlangıç adıyla 3 Ekim'de vizyona girdi. 3. Vlad'ın doğaüstü güçlerin de yardımıyla Fatih Sultan Mehmet ve ordusu ile mücadelesi tartışılması Osmanlı'daki vampirleri de gündeme getirdi. (Hazırlayan: Serdar Korucu-CNNTurk.com) Başta Rumeli ve Kafkasya'da yaygın olan söylentilerin neden olduğu vampir sorunu ile devlet fetvalarla mücadele ediyordu. Kanuni Sultan Süleyman döneminde şeyhülislamlığa getirilen ve II. Selim döneminde de bu görevini sürdüren Ebussuud Efendi'nin 16. Yüzyıl Osmanlı'sında vampirlere karşı verdiği fetva en bilinenler arasında yerini aldı. Ebussuud Efendi fetvasında, Selanik'e bağlı bir köyde yaşanan vampir/cadı sorununa karşı şu öneriyi getiriyordu: Olayın olduğu gün mezara gidip önce çıplak bir sopayla [uğurlu sayarak] kalbine ulaşacak şekilde yere çaksınlar, beklenendir ki [hortlak/ölü] defedilsin. Eğer olmazsa, benzinde kızıllaşma olursa [yani tenine kandan kırmızılaşmışsa] başını kesip ayağının olduğu yere atsınlar. Eğer bozulmayı bırakmışsa [yani ceset çürümemiş ise] başını kesip ölünün ayağının ucuna koysunlar). Olduğu kadar bu aşamalarla ortadan kaldırılamamışsa, cesedi çıkarıp ateşte yaksınlar. Selef-i sâlihin zamanlarında [yani İslam'ın ilk yüzyılında yaşayan Müslümanların döneminde] ateşte yakmak pek çok kez olmuştur. (Mehmet Ertuğrul Düzdağ, Şeyhülislâm Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1972, s. 197-198.) Kafkasya'daki vampir sorununun kahramanları ise Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde obur denen bir yaratık olarak geçiyor. Evliya Çelebi, Şevval ayının yirminci gecesi Abaza ile Çerkez toprakları arasında yer alan Obur dağı bölgesinde, üç yüz haneli Pedsi köyünde bizzat şahit olduğu bir obur savaşını anlatır. Karanlık gecenin yıldırımların kopmasıyla Çerkez kadınlarının nakış bile işleyebilecekleri kadar aydınlanması sonrasında başlayan savaşta Çerkez oburlarıyla Abaza oburları gökyüzünde uçup ceng i azîm ederler. Büyük ağaçlar, küpler, tekneler, hasırlar, araba tekerlekleri, fırın söykeleri ve nice benzer eşyalara binmiş Abaza cadıları ile at ve sığır leşlerine, deve ölülerine binmiş ellerinde yılanlar, insan, at ve deve kelleleri olan Çerkez cadıları savaşa tutuşur. Gün doğana dek süren savaşın ardından oburlar gider. Evliyâ Çelebi, Çerkezlerin de kırk elli yıldan beri bu derecede bir savaş görmediklerini söyledikten sonra oburlarla ilgili başka bilgiler verir. Buna göre Karakoncolos gecelerinde insan kanı içen oburlar vardır. Kanı içilen kişinin yakınları obur tanıtıcı, yani câdî sihirbâzbilici ihtiyâr Çerkez âdemlerine başvururlar. Toprağının bozulmasından içinden obur çıktığı anlaşılan mezar kazıldığında kan içmekten gözleri kızamış obur leşi bulunur. Oburun göbeğine böğürtlen çalısı kazığı çakıldığında sihri bâtıl olur, kanı içilen insan da ölümden kurtulur. Kanı içilen kişinin kimsesi yoksa, obur tanıtıcı bulunmazsa o kişi ölür gider. Bazı kişiler de bulunan oburun göbeğine kazık çaktırdıktan sonra başka bir obur onun leşine girmesin diye o leşi ateşe atarlar. Bir obur, bir insanın kulağından kanını emdiğinde o kişi günden güne hastalanır. Obur tanıtıcılara haber ve mal verince, onlar köyleri gezip insan kanı içmekten gözleri kan çanağına dönmüş oburu yakalar ve zincire vururlar. Obur, oburluğunu itiraf edince de yine göbeğine böğürtlen kazığı çakıp kanından, hastalanan kişiye sürdüklerinde o kişi şifa bulur. Obur da ateşe atılır. (Başak Öztürk Bitik, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesinde Cadı, Obur, Büyücü Anlatıları ve Kurgudaki İşlevleri., Millî Folklor 92 (2011)) Bulgar folklorist Marko Cepenkov (1829-1920)'un on ciltlik eserine göre 1800'lü yılların başlarında Makedonya'da vampirlerle çok sık karşılaşılıyordu. Hikayelere göre vampire dönüşen Türkler de vardı, kendilerine has yöntemlerle halkı vampirlerden kurtaran Türkler de bulunuyordu.