SON DAKİKA
Pirinç Nasıl Yetişir? Türkiye'de En İyi Pirinç Nerede Yetişir?
Ülkemizde hemen her evde ana yemeklerin vazgeçilmez eşlikçisi olan pirinç, sofraların olmazsa olmazı. Peki, sıkça tüketilen pirinç nerede ve nasıl yetişiyor? Türkiye’de en kaliteli pirinç hangi bölgelerde üretiliyor? Sizin için derledik.
Halk arasında sıkça karıştırılan “pirinç” ve “çeltik” aslında aynı bitkinin farklı halleri. Çeltik, pirincin kabuğu çıkarılmamış halidir ve bu haliyle tarladan hasat edilir. İşlenmeden önce çeltiğin dış katmanı, yani kabuğu soyularak pirinç elde edilir. Yani her pirinç çeltiktir ama her çeltik işlenmiş pirinç değildir. Buğdaygiller familyasına ait olan bu bitki, tahıl grubunda yer alır ve besleyici içeriğiyle dünya nüfusunun yarısından fazlası için temel bir besin kaynağıdır.
Pirinç, su içinde yetişen tek tahıl türüdür. Bu nedenle üretiminde su kaynaklarının bolluğu ve toprak özellikleri büyük önem taşır. Genellikle sıcak ve nemli iklimlerde, verimli, geçirgenliği az olan topraklarda daha iyi sonuç verir.
Pirincin sağlıklı büyüyebilmesi için arazide belli bir su derinliği gerekir. En ideal su seviyesi 5 ila 50 cm arasında değişir. Bu, bitkinin köklerinin yeterince su almasını sağlarken, aynı zamanda çeltiğin hastalıklara karşı dirençli olmasına yardımcı olur.
Bazı ülkelerde, özellikle Uzak Doğu’da, derin su yöntemiyle 5 metreye kadar derinlikte pirinç üretimi yapılabilir. Ancak Türkiye’de bu kadar derin sular gerektiren bir tarım şekli yaygın değildir. Yerli üreticiler daha çok doğal yağış ve sulu tarım yöntemleriyle çeltik yetiştiriciliği yapar.
Bununla birlikte suyun sıcaklığı da üretimde belirleyici rol oynar. Ortalama 12 derece sıcaklık, çeltiğin donmadan ve çürümeden gelişimini sürdürmesi için idealdir. Aynı şekilde toprağın pH değeri de önemlidir; 5.5 ila 7.5 arasında olan topraklar pirinç için en uygun olanlardır.
Pirinç Nasıl Dikilir?
Pirinç dikim süreci, dikkat ve planlama gerektirir. Aşağıda özetlediğimiz gibi pirinç tohumları önce hazırlanmalı, ardından özel sulama düzenekleriyle desteklenmiş alanlara ekilmelidir.
Pirinç dikimi öncesi dikkat edilmesi gerekenler:
Kaliteli tohum seçimi: En az 30 gramlık kaliteli pirinç tohumu edinilmeli
Tohumların suya batırılması: 12–36 saat suda bekletilir
Arazi hazırlığı: Hendek sistemi ile suyun tarlada tutulması sağlanır
Yabani ot temizliği: Tohum ekimi öncesi yapılmalı
Mevsim seçimi: İlkbaharın başında ekim yapılması önerilir
Su durumu: Tohumların çimlenmesi ve büyümesi için tarlanın mutlaka su dolu olması gerekir
Pirinç tarlalarından sadece yemeklik pirinç elde edilmez. Hasat zamanında pirinci saran kabuklar, saplar ve kepek gibi yan ürünler de tarımsal ekonomide değerlendirilir. Pirinç kabuğu doğrudan tüketilmez, ancak dış etkenlerden korunması için tanelerin üzerinde bulunur. Kabuklar ayrıldıktan sonra geriye kalan kepek kısmı, özellikle hayvan yemlerinde kullanılır.
Ayrıca pirinç kepeğinden yağ elde edilir. Bu yağ, gıda sektöründe kullanıldığı gibi kozmetik ve ilaç sanayinde de değerlidir. Gluten içermemesi nedeniyle pirinç unu, bebek mamalarında ve glutensiz beslenen bireylerin diyetlerinde sıkça tercih edilir.
Hasat sırasında kırılan pirinç taneleri de boşa gitmez; yemeklik ya da dolmalık olarak değerlendirilir. Özellikle dolma ve tatlı yapımında bu kırık pirinçler uygun fiyatlı ve lezzetli bir alternatif oluşturur.
Pirinç, dünya genelinde özellikle Muson iklimine sahip Güneydoğu Asya ülkelerinde yoğun olarak yetiştirilir. Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş ve Vietnam bu alanda başı çeken ülkeler arasındadır. Bu ülkelerde iklimin yıl boyunca sıcak ve nemli olması, pirinç tarımı için elverişli koşullar yaratır.
Pirinç nişasta bakımından oldukça zengindir; buğdaya kıyasla daha yüksek oranda karbonhidrat içerir. Protein, fosfor, kalsiyum, demir ve B grubu vitaminleri yönünden de oldukça değerlidir. Ayrıca alerjen bir madde içermemesi sayesinde, hassas bireyler için güvenle tüketilebilecek bir gıdadır.
Türkiye, pirinç üretimi açısından son yıllarda önemli bir gelişim göstermiştir. Özellikle sulama olanaklarının artırılması ve verimli toprakların değerlendirilmesiyle birlikte birçok ilde çeltik tarımı yapılmaktadır.
En fazla pirinç üretimi yapılan bölgeler şunlardır:
Marmara Bölgesi: Edirne, Meriç ve Ergene Nehri çevresi
Karadeniz Bölgesi: Samsun, Sinop, Kastamonu, Amasya, Tokat
İç Anadolu Bölgesi: Çorum (özellikle Osmancık), Çankırı
Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu: Adana, Diyarbakır gibi sulama sistemlerinin geliştiği iller
Özellikle Edirne ve Osmancık yöresi, Türkiye’de üretilen pirinçlerin kalitesi açısından dikkat çekiyor. Çorum’un Osmancık ilçesinde yetiştirilen "Osmancık pirinci", tanelerinin uzunluğu, beyazlığı ve pişme özellikleriyle tercih ediliyor. Trakya’da ise Meriç Nehri sayesinde elde edilen çeltikler, hem iç pazarda hem de ihracatta önemli bir yere sahip.