Tarihte bugün: 9 ocak

Yazar Halide Edip Adıvar, 1964 yılında İstanbul'da hayatını kaybetti.

Haberin Devamı

Romanları, siyasi etkinlikleri, akademik çalışmalarıyla yakın tarihin önemli kişilerinden biri olan Halide Edip Adıvar, 9 ocak 1964'te İstanbul'da hayatını kaybetti ve Merkezefendi Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Reji nazırlarından Mehmet Edip Bey'in kızı olan Halide Edip 1882'de İstanbul'da doğdu. Üsküdar Amerikan Kız Koleji'nde okudu. Rıza Tevfik'ten felsefe ve edebiyat, Şükrü Efendi'den Arapça, Salih Zeki'den matematik dersleri aldı. 1901'de Salih Zeki'yle evlendi.

1908'de 'Tanin'de, 1911-1912'de 'Şehbal' dergisinde çıkan ilk yazılarında Halide Salih imzasını kullandı. 31 mart olayı sırasında siyasi yazıları nedeniyle kara listeye alındığını öğrenince iki oğluyla birlikte Mısır'a kaçtı. Dönüşünde eşinden ayrıldı (1910).

Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi Türkçülerle dostluk kurdu, Türk Ocağı'nda çalıştı. İstanbul Kız Öğretmen Okulu ile Kız Lisesi'nde öğretmenlik, müfettişlik yaptı. Beyrut ve Şam'da Türk kız mektepleri müfettişi olarak bulundu (1917).

1918-1919'da Darülfünun'da Batı edebiyatı okuttu. 1919'da Wilson Prensipleri Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer aldı. Yunanların İzmir'e girişini protesto için düzenlenen mitingde yaptığı konuşma büyük yankı uyandırdı.

İstanbul işgal edilince, 1917'de evlendiği ikinci eşi Adnan Adıvar'la birlikte Anadolu'ya geçti. Mustafa Kemal Paşa'nın karargahında görev aldı. Başçavuşluğa kadar yükseldi. Cumhuriyet'in ilk yıllarında Halk Fırkası'yla anlaşmazlığa düştü.

Kurucuları arasında eşi Adnan Adıvar'ın da yer aldığı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Takrir-İ Sükun Kanunu'na dayanılarak kapatılması üzerine Türkiye'den ayrıldı. 15 yıl İngiltere ve Fransa'da yaşadı.

1931-1932'de, ikinci kez gittiği ABD'de Columbia Ünİversitesi'nde konuk profesör olarak Çağdaş Türk Düşünce ve Edebiyatı dersleri verdi. Daha sonra Gandi'nin çağrısı üzerine Delhi İslam Üniversitesi'ne gitti. Çeşitli üniversitelerde konferanslar verdi.

1939'da yurda döndü, 1940'ta İstanbul Ünİversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Kürsüsü'nün başkanlığına getirildi. 1950'de Demokrat Parti listesinden İzmir Milletvekili seçildi. 1954'te yeniden üniversitedeki görevine döndü.

Hikaye, roman, oyun, anı, inceleme türlerinde ürün verdi. 'Seviye Talib' (1910), 'Refik'in Annesi' (1910), 'Handan' (1912) gibi duygusal yönü ağır basan ilk romanlarında, aşk ve evlilik ilişkileri çerçevesinde, iyi eğitim görmüş kadınların psikolojik sorunlarına eğildi.

Gününe göre cesur bir yaklaşım sergilediği söylendi. Sonraki romanlarında, bireyselden toplumsala yöneldi. Türkçülük ideolojisini işlediği ütopik romanı 'Yeni Turan' (1912) bir geçiş dönemi ürünü sayıldı.

Gözlemlerinden yola çıkarak yazdığı 'Ateşten Gömlek' (1923) ve 'Vurun Kahpeye'de (1926) Kurtuluş Savaşı'nı destanlaştırdı. İlk baskısı 'The Clown and His Daughter' adıyla Londra'da yapılan 'Sinekli Bakkal' (1936) en başarılı romanı kabul edildi.

1942'de CHP Roman Ödülü'nü alan 'Sinekli Bakkal' ve ondan sonraki 'Yolpalas Cinayeti' (1938), 'Tatarcık' (1939), 'Sonsuz Panayır' (1946), 'Döner Ayna' (1954), 'Akile Hanım Sokağı' (1958) gibi töre romanlarında, belli tarihsel dönemlerin özelliklerini öne çıkararak, gelenek ve göreneklerin yön verdiği yaşama biçimlerini konu edindi.

Anılarını 'Türk'ün Ateşle İmtıhanı' (1962) ve 'Mor Salkımlı Ev' (1963) adıyla kitaplaştırdı. Eserleri çeşitli dillere çevrildi. Yurtdışında, edebi kitaplarından çok, incelemeleriyle tanındı.

Üç ciltlik 'İngiliz Edebiyatı Tarihi' ile 'Üniversite Kafası ve Tenkid', 'Edebiyatta Tercümenin Rolü', 'Türkiye'de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri' gibi yapıtları öğretim üyeliği sırasında yayımlandı.

Günün diğer önemli olayları

1792: Osmanlı-Rusya arasında, Yaş Antlaşması imzalandı.
1978: Bir günde 14 yer bombalandı. İstanbul'da beş, Ankara'da yedi, Trabzon ve Afşin'de de birer yere atılan bombalar hasara yol açtı.
1979: Ankara'da iki tren çarpıştı. Çoğu işçi ve öğrenci olan 32 kişi öldü.
1996: Sabancı Holding Yönetim Kurulu üyesi Özdemir Sabancı, Toyota-Sa Genel Müdürü Haluk Görgün ve Başkanlık sekreteri Nilgün Hasefe uğradıkları silahlı saldırıda öldürüldü.
2002: Türkiye, Afganistan'a asker gönderme kararı aldı.

Tarihte bugün arşivi

Ekim ayı arşivi
Kasım ayı arşivi
Aralık ayı arşivi
1 ocak
2 ocak
3 ocak
4 ocak
5 ocak
6 ocak
7 ocak
8 ocak