Yerküre sallanıyor!

Güney Pasifik'teki ada ülkesi Amerikan Samoası açıklarında 8.3 büyüklüğünde bir deprem oldu; deprem ve yol açtığı tsunami nedeniyle Samoa adaları ve Tongo'da 144 kişi öldü. Endonezya'nın Sumatra adasında 7.9 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi; 200 kişi öldü, binlerce kişi enkaz altında. Sumatra Adası'nı vuran depremde ölenlerin sayısının 1000'i aşabileceği belirtiliyor.

Endonezya'da durum

Endonezya makamları, bugün Sumatra Adası'nı vuran şiddetli depremde ölenlerin sayısının 1000'i aşabileceğini bildirdiler.

Ada'da 6.8 büyüklüğünde bir deprem daha oldu. Bu depremin hasara yol açıp açmadığı henüz bilinmiyor.

ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi, son 24 saat içinde büyük bir sarsıntı daha olduğunu ve bu sarsıntının merkez üssünün, Bengkulu'nun 155 kilometre kuzeybatısında, deniz yüzeyinin 15 kilometre kadar altı olarak belirlendiğini açıkladı.

Endonezya Sağlık Bakanlığı Kriz Merkezi Başkanı Rüstem Pakaya, deprem felaketinin ardından ölü sayısının 1000'i aşabileceğini söyledi.

Endonezyalı yetkililerin son açıklamasında, Sumatra Adası'nın 900 bin nüfusa sahip Padang kenti açıklarında meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki depremde 75 kişinin öldüğü bildirilmişti. Yetkililer daha sonra ölü sayısının 200'e ulaştığını bildirdi.

Endonezyalı yetkililer, depremde kentte bir hastanenin çöktüğünü, yıkılan binaların enkazında binlerce kişinin olduğunu söylemişlerdi. Sumatra'nın batı kıyısında yer alan büyük bir liman kenti olan Padang, Singapur'a yaklaşık 400, Cakarta'ya da 850 kilometre uzaklıkta bulunuyor.

Endonezyalı yetkililer, depremde kentte bir hastanenin çöktüğünü, yıkılan binaların enkazında binlerce kişinin olduğunu da belirtti. Ülke televizyonlarında enkaz yığınları ve yıkılan evlerin görüntülerine yer verilirken, Metro televizyonu, Padang havaalanının çöken çatısının görüntüsünü yayımladı.

Tsunami alarmı ise bir süre sonra kaldırıldı.

Diğer basın yayın kuruluşları, depremde otellerin de hasar gördüğünü duyurdu.

Kentte telefon hatlarının da kesildiği, kent sakinlerinin panik içinde evlerinden dışarıya kaçıştığı bildirildi.

Depremin geniş bir alanda hissedildiği, komşu Singapur'da da yüksek binaların tahliye edildiği bildirildi.

Batı Sumatra vilayetinin başkenti olan Padang, dünyanın en aktif fay hatlarından biri üzerinde bulunuyor. Jeologlar öteden beri, 900 bin nüfusu bulunan Padang'ın günün birinde büyük bir depremle yıkılabileceğini söylüyor.

Endonezya meteoroloji kurumu, Padang'ın 50 kilometre açığındaki depremin, 2004'teki büyük tsunamiye yol açan aynı fay hattı üzerinde olduğunu bildirdi.

Samoa adalarında durum

Samoa takımadalarını vuran çok şiddetli deprem ve sarsıntıdan kısa süre sonra gelen dev dalgalar yüzünden ölenlerin sayısı 144 olarak açıklandı.

Yetkililer, çok sayıda kişinin kayıp olduğunu belirtirken, 2 bin 488 kişinin de güvenli yerlere gitmek için evlerini terk ettiğini kaydetti.

Görgü tanıkları da kamyonlar dolusu ceset gördüklerini ve ölü sayısının açıklanandan çok daha fazla olduğunu belirtti.

Aynı kaynaklar, ceset dolu kamyonları ilk gördüklerinde şoke olduklarını ama 3 saat sonra bu kamyonları görmeye alıştıklarını kaydetti.

Yetkililer, araçların ve insanların sel suları tarafından yutulduğunu belirtti. Bazı köylerde evler denize sürüklendi.

Bazı bölgelerde ise tsunami dalgaları çekilirken tonlarca kum bıraktı, arama ekipleri kumun altında cesetler buldu.

Yetkililer, tsunaminin Batı Sahili/Alaska Tsunami Uyarı Merkezi, Batı Samoa'ya bağlı Apia'da ve Amerikan Samoası'na bağlı Pago Pago'da tsunami gözlendiğini, Pago Pago'da dalgaların normal deniz suyu seviyesinin 1 buçuk metre üzerinde olduğunu bildirdi.

Amerikan Samoası'ndan bir yetkili Fox televizyonuna sarsıntıyı 5 dakika boyunca hissettiği açıklamasını yaptı.

Afet bölgesi ilan edildi

ABD yönetimi Amerikan Samoası'nı "afet bölgesi" ilan etti.

ABD Başkanı Barack Obama'nın imzaladığı afet bölgesi kararı, bölgeye federal yardım gönderilmesini öngörüyor. Söz konusu karar, zarar gören konut ve binaların yeniden yapılmasına mali destek verilmesi, mali kayıpların bir bölümünün karşılanması gibi uygulamaları da kapsıyor.

Hawai ile Yeni Zelanda arasında bulunan volkanik yapıdaki Samoa adalarının Amerikan Samoası bölümünün nüfusu 65 bin civarındayken, Batı Samoa olarak da bilinen Samoa'nın nüfusu yaklaşık 220 bin kişiden oluşuyor.

TSUNAMİ NEDİR?

Japonca'daki 'tsu' (liman) ve 'nami' (dalga) kelimelerinin birleştirilmesiyle kullanılan tsunami, "deprem gibi sismik faaliyetler sonucu denizdeki su kütlesinin dikey olarak hareketlenmesiyle oluşan ve olağandan çok daha fazla hıza sahip dalga" olarak tanımlanıyor.

Saatteki hızı 800-1000 kilometreye kadar da çıkabilen tsunami dalgaları, okyanus açıkları için olağan kabul edilen, ancak kıyılarda rastlanmayacak yükseklik olan 10 metreye veya daha yüksek seviyeye ulaşabiliyor. Kıyıya ulaşan normal dalgalar sadece su yüzeyinin basit hareketinden oluşurken, tsunamide yüzeyden dibe kadar tüm su kütlesi hareket ediyor.

Denizdeki veya okyanustaki akıntıları geçici olarak artırıp azaltması dışında tsunami ile deniz dalgası arasında herhangi bir bağlantı bulunmuyor. Büyük çaplı tsunamilerin 10 yılda bir gerçekleştiği görülürken, şimdiye kadar kaydedilen tsunamilerin yaklaşık yüzde 59'u Büyük Okyanus'ta (Pasifik), yüzde 25'i Akdeniz'de, yüzde 12'i Atlas Okyanusu'nda ve yüzde 4'ü Hint Okyanusu'nda meydana geldi.

Bugüne kadar en fazla can kaybına neden olan tsunami ise 2004 yılında görüldü. Hint Okyanusu'nda meydana gelen 9.15 büyüklüğündeki depremden sonra ortaya çıkan tsunami, Endonezya, Sri Lanka, Tayland, Malezya ve hatta Somali kıyılarına kadar olan bölge ülkelerinde yaklaşık 230 bin kişinin ölümüne yol açtı.

Samoa ve Amerikan Samoası

Depremin vurduğu Samoa ve Amerikan Samoası aynı bölgede yer almalarına rağmen yönetim biçimleriyle birbirinden ayrılıyor.

Samoa olarak bilinen bağımsız Samoa devleti, Büyük Okyanus'un güneyinde Polinezya'daki adalar topluluğundan oluşan bir ülke. 20. yüzyılın başlarında Alman Samoası olarak bilinen bağımsız Samoa, 1914-1997 arasında Batı Samoa adını aldı.

Ülke Birleşmiş Milletler tarafından 1976'da Samoa olarak tanındı. Güneybatı Asya'dan gelen göçmenlerce 4 bin yıl önce kurulan ilk yerleşim yerleri, 1700'lerde Avrupalı sömürgeciler tarafından keşfedildi.

Samoa devletinin bulunduğu Samoa Adaları zaman dilimine göre yeni yıla ABD'den sonra giriyor. Samoa'nın nüfusu 2007 verilerine göre 177 bin kişi. Nüfusun yüzde 92'den fazlasını Samoalılar oluşturuyor. Avrupa kökenliler ise yüzde 7 civarında.

Anayasal monarşiyle yönetilen Samoa'nın başkenti Apia.

Samoa ile karıştırılan ABD toprağı Amerikan Samoası ise bir adalar topluluğu. Amerikan Samoası'nın en büyük ve gelişmiş adası Tutuila adası.

Amerikan Samoası olarak bilinen adalara ilk kez 2 bin 500 yıl önce Polinezyalıların yerleştiği sanılıyor. Avrupalılar burayı keşfetmeden önce Tutuila, bugün Samoa'nın bir parçası olan Upolu adasına bağlı bir bölgeydi.

ABD, 1872'de Pago Pago'da deniz üssü kurmak için Samoa Krallığı ile bir anlaşma imzaladı. 1889'da da ABD, İngiltere ve Almanya, Samoa'nın tarafsız kalması konusunda anlaşmaya vardılar ve adalar bu üç devletin koruması altına girdi.

1899'da ise 171 derece batı boylamının doğusunda kalan adalarda ABD'nin, batısında ise Almanya'nın çıkar üstünlüğü kabul edildi. 1951'e kadar ABD ordusunun yönetimi altında olan adalar, bu tarihten sonra Washington yönetimine bağlandı.

1960'ta halkın oluşturduğu kurucu meclis çalışmalarına başladı. 1978'de de Amerikan Samoası'nın seçimle iş başına gelen ilk valisi göreve geldi. Amerikan Samoası'nın üçte ikisinden fazlasını kaplayan Tutuila, Amerikan Samoası'nın en büyük adası.

Adalar grubunun batı ucu, Samoa'ya bağlı Upolu'ya 33 km uzaklıkta. Tutuila'nın 97 kilometre doğusundaki Manua Adaları ikinci büyük toprak parçasını oluşturuyor. Tau, bu grubun içindeki üç adanın en büyüğü. Diğer adalar ise çok küçük.

Amerikan Samoası'nın 65 bin olan nüfusunun büyük çoğunluğunu Samoalılar ve Samoalı melezler oluşturuyor. Samoalılar, Hawaii, Tahiti, Tonga ve Yeni Zelanda'nın yerli halklarıyla akraba olan bir Polinezya halkı. Samoa dili ise Malezya-Polinezya dil ailesine bağlı.

Amerikan Samoası halkının çoğu İngilizce konuşuyor. Nüfusun yarısından fazlası Kongregasyon Kilisesi'ne bağlı. Geri kalanlar da genellikle Katolik ya da Metodist. Nüfusun yüzde 95'i Tutuila adasında yaşıyor.

Tutuila'dakilerin yarısından fazlası en büyük yerleşim merkezi olan Pago Pago'nun da bulunduğu adanın doğu kesimine yerleşmiş durumda. Kalan nüfusunu hemen hepsi Manua adalarında. Swains adasının nüfusu ise çok az.