Tarihte bugün: 1 Mayıs

İşçiler, 1 Mayıs Bayramı'nı Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk kez 1909 yılında Üsküp'te kutladılar.

II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Bulgar, Sırp ve Türk işçilerin katılımıyla yapılan bu kutlamada yüz kadar işçi kızıl bayraklarla yürüdü. Selanik'te ise Bulgar sosyal demokratları bildiri dağıttılar ve İmparatorluğun bütün tebasına seçme ve seçilme hakkı tanınması, emeği koruyacak yasaların çıkarılması ile grev mevzuatının değiştirilmesini istediler.

İvrem Keskinoğlu'nun Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi'nde verdiği bilgiye göre, 1909'u izleyen yıllarda da 1 Mayıs dolayısıyla Selanik, İstanbul, Edirne ve bazı Trakya kentlerinde kutlamalar yapıldı.

İstanbul'da 1 Mayıs 1912'de Dersaadet Tetebuatı İçtimaiye Cemiyeti (İstanbul Toplumsal İncelemeler Derneği) ve ona bağlı işçi dernekleri, Pangaltı'daki Belvü bahçesinde kutlama yaptılar. Selanik'te ise yedi binden fazla işçi, iş bıraktı, konuşmalar yapıldı.

Bir parkta toplanmak isteyen göstericiler asker, jandarma ve polis tarafından dağıtıldı. 1913 ve 1914 yıllarında 1 Mayıs gösterileri yasaklandı. Birinci Dünya Savaşı yıllarında da 1 Mayıs gösterisi yapılamadı. 1920 yılında ise işgal altındaki İstanbul'da 1 Mayıs'ın kutlanmaması kararlaştırıldı.

Trabzon ve birkaç Karadeniz kentinde düzenlenen gösteri ve yürüyüşlerde ise Lenin ve Enver Paşa övüldü, Yunan işgali protesto edildi.

Sadrazamı ziyaret

Prof. Dr. Mete Tunçay'ın "Türkiye'de Sol Akımlar" adlı eserinde aktardığına göre, 1921 1 Mayıs'ında ise İstanbul'un hemen bütün işçileri, "özellikle Şirket-i Hayriye, Seyrüsefain, Haliç İdaresi ve Tramvay kumpanyası'nda çalışanların hepsi tatil yaptılar.

"Milli Mücadele'ye karşı olumsuz tavır takındığı" belirtilen Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri, TSF merkezindeki bayramlaşmadan sonra, genel başkan Hüseyin Hilmi (İştirakçi Hilmi) Bey ve üç delege, mavi işçi gömleği ve kırmızı kravatlı giysileriyle Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa'yı ziyaret ettiler. TSF, o gün "Bilumum İstanbul Amelesine" başlıklı bir bildiri de yayımladı.

Keskinoğlu'nun aktardığına göre, Kağıthane'de yapılan kutlamada ise bir bando eşliğinde marşlar çalındı, bazı yerlerde kırmızı bayraklar açıldı; kutlamaya mavi gömlekli kırmızı kravatlı, kızıl rozet takmış işçiler katıldı.

Ankara'da Millet Bahçesi'nde

Ankara'da ise Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde 1 Mayıs 1922'de ilk işçi bayramı kutlandı. Keskinoğlu'nun aktardığına göre, İmalatı Harbiye, demir yolu işçileri ve mürettipler, eş ve çocuklarının da katıldığı bir toplantı yaptılar. İzmir Mebusu Yunus Nadi (Abalıoğlu), Menteşe Mebusu Tevfik Rüştü (Aras) ve Rus elçiliğinden bazı memurların katıldığı bir tören yapıldı ve akşam da Millet Bahçesi'nde eğlence düzenlendi.

1923 1 Mayıs'ı İstanbul, Ankara, İzmir ve Adapazarı'nda kutlandı. Artık Ankara Hükümeti'nin yönetimine girmiş olan İstanbul'da, İstanbul Umum Amele Cemiyeti gösteri düzenledi; Mustafa Kemal Paşa ve enternasyonallere telgraflar çekildi.

Cumhuriyet'in ilanından sonra ise 1924 1 Mayıs'ı hükümetçe yasaklandı. 1925 yılında Doğu'da baş gösteren isyanlar üzerine çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu da kutlama yapılmasına olanak vermiyordu. Bu yıldan sonra kutlamalar salon toplantıları şeklinde ya da gizlilik içinde yapılabildi.

27 Mayıs 1935 tarihli "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun" ile 1 Mayıs "Bahar Bayramı" olarak kabul edildi.

Başka neler oldu:

1707: İngiltere, Galler ve İskoçya, Büyük Britanya olarak birleşti.

1889: "1 Mayıs" işçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.

1908: "Don Camillo"nun yaratıcısı, İtalyan mizah yazarı ve karikatürist Giovanni Guareschi doğdu. "Don Camillo" dizisini, Burhan Felek Türkçeye çevirmişti.

1925: Kıbrıs, İngiltere kolonisi oldu.

1932: Ankara'da Milli Sanayi Sergisi açıldı.

1941: Orson Welles'in yönettiği "Yurttaş Kane" filmi ilk kez gösterildi.

1948: Hürriyet gazetesi, Sedat Simavi tarafından İstanbul'da kuruldu.

1959: CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, Uşak'ta, sayıları bine yaklaşan kalabalığın saldırısına uğradı. İnönü, atılan taşla yaralandı.

1964: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu.

1975: Vietnam Savaşı sona erdi.

1977: İstanbul'da Taksim'deki 1 Mayıs mitingi sırasında çıkan olaylarda 37 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.

1984: DGM'ler 8 ilde göreve başladı.

1988: Karikatürist ve tiyatro sanatçısı Altan Erbulak 59 yaşında öldü.

2003: Bingöl'de 6.4 büyüklüğündeki depremde 176 kişi öldü, 521 kişi yaralandı.

2004: Avrupa Birliği, Polonya, Slovenya, Slovakya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Litvanya, Letonya, Malta ve Güney Kıbrıs Rum yönetimini saflarına katarak 25 ülkeye ulaştı.

2007: Anayasa Mahkemesi, CHP'nin, Cumhurbaşkanı seçiminin ilk tur oylamasında, toplantı yeter sayısı için TBMM'de 367 milletvekili bulunmadığı gerekçesiyle açtığı davada, ilk tur oylamayı Anayasa'ya aykırı bularak iptaline karar verdi ve yürürlüğünü durdurdu.

2007: Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, genel seçim tarihini öne almak için TBMM'ye başvuracaklarını söyledi.

2007: Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Nuri Ok'un emekliye ayrılmasıyla boşalan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili Abdurrahman Yalçınkaya'yı seçti.