SON DAKİKA
Dakikalar bile fark yaratıyor: Ergenlerde uyku süresi zihinsel performansı etkiliyor
Araştırmacılar, sağlıklı uyku alışkanlıklarına sahip gençlerin daha iyi sonuçlar almasını bekliyordu, ancak uyku süresindeki küçük farkların bile bu denli etkili olması onları şaşırttı.
Araştırmacılara göre, yaşıtlarına kıyasla erken yatıp daha uzun uyuyan ergenler, zihinsel beceriler açısından daha güçlü oluyor ve bilişsel testlerde daha yüksek puanlar alıyor. 3.000'den fazla ergenin incelendiği bir çalışmada, en erken yatan, en uzun uyuyan ve uyku sırasında kalp atış hızı en düşük olan grubun; okuma, kelime bilgisi, problem çözme gibi zihinsel testlerde diğer grupları geride bıraktığı görüldü.
Araştırmacılar, sağlıklı uyku alışkanlıklarına sahip gençlerin daha iyi sonuçlar almasını bekliyordu, ancak uyku süresindeki küçük farkların bile bu denli etkili olması onları şaşırttı.
Cambridge Üniversitesi'nden klinik nöropsikoloji profesörü Barbara Sahakian, “Daha iyi bilişsel becerileri tetikleyen şeyin uykunun kendisi olduğunu düşünüyoruz. Çünkü uykuda anılarımızı pekiştiriyoruz,” diyor.
İyi bir gece uykusunun zihinsel performansa katkısı uzun zamandır biliniyor, ancak araştırmacılar, beynin hızla geliştiği ergenlik döneminde, yatma saatlerinin geç saatlere kayması ve toplam uyku süresinin azalmasıyla neler olduğunu hâlâ netleştirmeye çalışıyor.
Sahakian ve Şanghay’daki Fudan Üniversitesi’nden araştırmacılar, ABD’de yürütülen ve çocuk sağlığı ile beyin gelişimi üzerine yapılan en büyük uzun süreli araştırmalardan biri olan 'Ergen Beyin Bilişsel Gelişim Çalışması'na (ABCD) katılan 3.222 gençten elde edilen verileri inceledi.
Katılımcıların beyinleri görüntülendi, bilişsel testlere tabi tutuldular ve uyku düzenleri Fitbit saatleriyle takip edildi. Araştırmaya göre, en sağlıklı uyku alışkanlıklarına sahip gençler bile uzmanların önerdiği süreden daha az uyuyordu. Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’ne göre, 13-18 yaş arası gençlerin her gece sekiz ila 10 saat uyuması gerekiyor.
Gençler üç farklı gruba ayrıldı:
- İlk grup (yüzde 39), en geç saatte yatıp en erken uyananlardı. Gecede ortalama yedi saat 10 dakika uyuyorlardı.
- İkinci grup (yüzde 24) ortalama yedi saat 21 dakika uyuyordu.
- Üçüncü grup (yüzde 37) ise en erken yatan, en uzun uyuyan ve uyku sırasında en düşük kalp atışına sahip olan gruptu.
Ortalama 7 saat 25 dakika uyuyorlardı. Bu gruplar arasında okul başarısı açısından anlamlı bir fark görülmedi, ancak üçüncü grup bilişsel testlerde en yüksek puanları aldı. Onları ikinci grup izledi, birinci grup ise en düşük puanları aldı. Beyin taramaları, üçüncü gruptakilerin beyin hacimlerinin en büyük olduğunu ve beyin işlevlerinin daha iyi çalıştığını gösterdi.
Araştırmanın sonuçları Cell Reports dergisinde yayımlandı. Sahakian, uyku süresindeki küçük farkların bu denli büyük etki yaratmasının 'şaşırtıcı' olduğunu vurgulayarak, “Bu, uykudaki küçük farkların zaman içinde birikerek büyük sonuçlara yol açtığını gösteriyor,” dedi.
Gençlerin daha iyi uyuyabilmesi ve zihinsel becerilerini geliştirebilmesi için Sahakian, düzenli egzersizi ve akşam geç saatlerde telefon ya da bilgisayar kullanımından kaçınılmasını öneriyor.
Araştırmaya katılmayan Oxford Üniversitesi Uyku Tıbbı Profesörü Colin Espie ise şunları söyledi: “Beyinlerimiz evrimsel olarak çok gelişmiş ve karmaşık görevleri yerine getirebilme kapasitesine sahip.
Ancak bu, özellikle gelişim çağında, bizi uykuya daha da bağımlı hale getiriyor. Bu araştırmanın da gösterdiği gibi, geç saatte uyuyup az uyumak sorun yaratıyor.
Okul günlerinde erken kalkmak gerektiği için bu durum daha da kötüleşiyor ve gençler hafta sonları uyuyarak açığı kapatmaya çalışıyor. Bu da ‘sosyal jet lag’ dediğimiz olguya yol açıyor.”
Espie, toplum olarak uykuya daha fazla önem verilmesi gerektiğini belirterek, lise düzeyinde kişisel gelişim derslerinde uyku sağlığına dair içeriklere yer verilmesini önerdi.
Oxford’un TeenSleep projesi, gençlerin uyku sağlığını nasıl iyileştirebileceğine dair çeşitli öneriler sunuyor.
York Üniversitesi Psikoloji Profesörü Gareth Gaskell de ergenlik dönemine odaklanılmasını memnuniyetle karşıladığını belirtti:
“Ergenlikte uyku düzeni bozuk olan gençlere nasıl yardımcı olunabileceğini anlamak için daha fazla müdahale çalışması yapılmalı. Genellikle, ekran kullanımı gibi konularda yapılacak basit değişiklikler bile uyku süresi ve zamanlamasını iyileştirebilir.”