Canlı Yayın
Esra Öz
Dijital dünya tüm çalışma alanlarımızın içerisinde yerini aldı. Özellikle sağlıkla dijital iç içe geçerek, değişimi dönüşüme çeviriyor. Sağlıkla ilgili verilerin doğru anlaşılması ve hayata geçirilmesi için sağlık okuryazarlığı bilinci kazandırılması da gün geçtikçe önem kazanıyor.
Sağlık okuryazarlığı verilerine baktığımızda ise, bu alandaki bilinç düzeyinin ne kadar düşük olduğunu görüyoruz. 2014 yılında Türkiye’de erişkin nüfusun sağlık okuryazarlığı düzeyi ile yeterli ve mükemmel sağlık okuryazarlığı prevalansının belirlenmesi amacı ile yapılan bir çalışmada toplumumuzun yüzde 64,6’sının “yetersiz” veya “sorunlu” sağlık okuryazarlığı kategorilerinde olduğu saptandı.
Sağlık okuryazarlığı, bilgiye ulaşma, anlama ve kullanmayı içeriyor
Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlığını korumak ve geliştirmek için bilgiye ulaşma, anlama, bu bilgiyi kullanma konusundaki bilişsel-sosyal beceriler ve motivasyon düzeyleridir. Sağlık okuryazarlığı, broşürleri okumak ve başarılı bir şekilde randevu almaktan daha fazlasını ifade ediyor. İnsanların sağlık bilgilerine erişimini ve bu bilgileri etkili bir şekilde kullanma kapasitelerini geliştirerek, sağlık okuryazarlığının güçlendirilmesi büyük önem taşıyor.
Sağlıklı yaşam bilinci ve kalitesini artıran, sağlık profesyonelleri için iletişim ve klinik becerilerin kazanılmasını sağlıyor. Ayrıca, sağlık hizmeti alanlar için karar mekanizmasına dâhil olmayı sağlayan sağlık okuryazarlığı, sağlığı geliştirme aktivitelerinin planlanmasında önemli bir adım olarak kabul ediliyor.
Sağlık okuryazarlığı bilinci kazanmak neleri değiştiriyor?
· Bilimsel kavramları, içeriği ve sağlık araştırmasını anlama becerisi kazandırıyor.
· Sözlü, yazılı ve çevrimiçi iletişim becerilerini kullanmayı geliştiriyor.
· Kitle iletişim araçlarındaki yayınlara eleştirel yorum yapabilmeyi sağlıyor.
· Karmaşık sağlık bakımı ve yönetişim sistemleri hakkında bilgi sahibi olunuyor.
· Sağlık kararlarında kültürel ve yerli bilgiyi kullanma yeteneği gelişiyor.
· Geniş bir beceri yelpazesi ve insanların bilinçli seçimler yapmasını sağlıyor.
· Sağlık risklerini azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak hedeflenir.
Bireyler sağlıklı yaşam bilinci geliştirmek için yeterli bilgi, beceri ve güvene sahip olduğunda sağlıklı kalabiliyor. Ayrıca sağlık okuryazarlığı konusunda yeterli düzeyde olunmamasının nedenlerinden biri, güvenilir bilgi ve kaynakların ayrımını yapacak bilinç oluşmamasından kaynaklanıyor. Bu bilgi açığı, hem hastaların kendilerine sunulan bilgileri anlayamamalarından hem de hastanelerin bu okuryazarlık boşluklarını ele almak için yeterli çaba göstermemelerinden kaynaklanıyor.
DSÖ tarafından, toplumlarda sağlık okuryazarlığı bilincinin geliştirilmesine yönelik şu yaklaşımlar öneriliyor:
1. Sağlık okuryazarlığı eğitimi erken çocukluk döneminden itibaren yapılmalı.
2. Sağlığın geliştirilmesi kavramı okul eğitimi sırasında geliştirilmeli.
3. Yetişkin dönemindeki eğitimde olası engellerle baş etme yolları geliştirilmeli.
4. Bireylerin özelliklerine ve kapasitelerine uygun çok yönlü programlar yapılmalı.
5. Katılımcı eğitim yöntemleri kullanılmalı.
6. Sağlıklı olmak ve iyilik hali için yeni yöntemler geliştirilmeli.
Kaynakça
· Tanrıöver MD, Yıldırım HH, Ready ND, Çakır B, Akalın E. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Sağlık-Sen Yayınları Aralık 2014, Ankara. http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf
· WHO. Health Literacy. In: Kickbusch I, Pelikan LM, Apfel F, Tsouros AD, editors. World Health Organization, Regional Office for Europe, 2013 http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf
· WHO. World Health Organization https://www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/track2/en/
Dijital dünya tüm çalışma alanlarımızın içerisinde yerini aldı. Özellikle sağlıkla dijital iç içe geçerek, değişimi dönüşüme çeviriyor. Sağlıkla ilgili verilerin doğru anlaşılması ve hayata geçirilmesi için sağlık okuryazarlığı bilinci kazandırılması da gün geçtikçe önem kazanıyor.
Sağlık okuryazarlığı verilerine baktığımızda ise, bu alandaki bilinç düzeyinin ne kadar düşük olduğunu görüyoruz. 2014 yılında Türkiye’de erişkin nüfusun sağlık okuryazarlığı düzeyi ile yeterli ve mükemmel sağlık okuryazarlığı prevalansının belirlenmesi amacı ile yapılan bir çalışmada toplumumuzun yüzde 64,6’sının “yetersiz” veya “sorunlu” sağlık okuryazarlığı kategorilerinde olduğu saptandı.
Sağlık okuryazarlığı, bilgiye ulaşma, anlama ve kullanmayı içeriyor
Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlığını korumak ve geliştirmek için bilgiye ulaşma, anlama, bu bilgiyi kullanma konusundaki bilişsel-sosyal beceriler ve motivasyon düzeyleridir. Sağlık okuryazarlığı, broşürleri okumak ve başarılı bir şekilde randevu almaktan daha fazlasını ifade ediyor. İnsanların sağlık bilgilerine erişimini ve bu bilgileri etkili bir şekilde kullanma kapasitelerini geliştirerek, sağlık okuryazarlığının güçlendirilmesi büyük önem taşıyor.
Sağlıklı yaşam bilinci ve kalitesini artıran, sağlık profesyonelleri için iletişim ve klinik becerilerin kazanılmasını sağlıyor. Ayrıca, sağlık hizmeti alanlar için karar mekanizmasına dâhil olmayı sağlayan sağlık okuryazarlığı, sağlığı geliştirme aktivitelerinin planlanmasında önemli bir adım olarak kabul ediliyor.
Sağlık okuryazarlığı bilinci kazanmak neleri değiştiriyor?
· Bilimsel kavramları, içeriği ve sağlık araştırmasını anlama becerisi kazandırıyor.
· Sözlü, yazılı ve çevrimiçi iletişim becerilerini kullanmayı geliştiriyor.
· Kitle iletişim araçlarındaki yayınlara eleştirel yorum yapabilmeyi sağlıyor.
· Karmaşık sağlık bakımı ve yönetişim sistemleri hakkında bilgi sahibi olunuyor.
· Sağlık kararlarında kültürel ve yerli bilgiyi kullanma yeteneği gelişiyor.
· Geniş bir beceri yelpazesi ve insanların bilinçli seçimler yapmasını sağlıyor.
· Sağlık risklerini azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak hedeflenir.
Bireyler sağlıklı yaşam bilinci geliştirmek için yeterli bilgi, beceri ve güvene sahip olduğunda sağlıklı kalabiliyor. Ayrıca sağlık okuryazarlığı konusunda yeterli düzeyde olunmamasının nedenlerinden biri, güvenilir bilgi ve kaynakların ayrımını yapacak bilinç oluşmamasından kaynaklanıyor. Bu bilgi açığı, hem hastaların kendilerine sunulan bilgileri anlayamamalarından hem de hastanelerin bu okuryazarlık boşluklarını ele almak için yeterli çaba göstermemelerinden kaynaklanıyor.
DSÖ tarafından, toplumlarda sağlık okuryazarlığı bilincinin geliştirilmesine yönelik şu yaklaşımlar öneriliyor:
1. Sağlık okuryazarlığı eğitimi erken çocukluk döneminden itibaren yapılmalı.
2. Sağlığın geliştirilmesi kavramı okul eğitimi sırasında geliştirilmeli.
3. Yetişkin dönemindeki eğitimde olası engellerle baş etme yolları geliştirilmeli.
4. Bireylerin özelliklerine ve kapasitelerine uygun çok yönlü programlar yapılmalı.
5. Katılımcı eğitim yöntemleri kullanılmalı.
6. Sağlıklı olmak ve iyilik hali için yeni yöntemler geliştirilmeli.
Kaynakça
· Tanrıöver MD, Yıldırım HH, Ready ND, Çakır B, Akalın E. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Sağlık-Sen Yayınları Aralık 2014, Ankara. http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf
· WHO. Health Literacy. In: Kickbusch I, Pelikan LM, Apfel F, Tsouros AD, editors. World Health Organization, Regional Office for Europe, 2013 http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf
· WHO. World Health Organization https://www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/track2/en/
SON DAKİKA
