Canlı Yayın
Bu bilgiler, sadece hem ortaokuldan liseye hem de liseden üniversiteye giriş sistemi ile ilgili istatistikler – rakamlar derlenerek vereceğim bilgiler değil. 16 yılda ülkenin yarısına yakın şehrinde 300.000’den fazla lise öğrencisine verdiğim seminerlerde bire bir temas ederek de geliştirdiğim bilgiler… Seminerler sonrası aldığım yorumlara yazılanlar, ildeki lise sayıları, ilin en iyi lisesi denen lisenin öğrencilerinin yazdıkları, davranış biçimleri, hedefleri, dünyaya bakış şekilleri ve öğretmenlerin yorumları… Bunların tamamını bir araya getirdiğimde, size ülkenin lise seviyesinde eğitiminin fotoğrafını çekmeye çalışacağım…
Bu değerlendirmeyi yaparken, İstanbul ve ilçeleri eşittir Türkiye ve illeri diye düşünebilirsiniz… İzmir, Ankara, Bursa, Antalya ve diğer büyükşehirler ise çoğunlukla diğer illere benzer yapılarda…
Türkiye’de 81 ilin en fazla 30’unun genel eğitim kalitesi yüksek… Yani daha “nitelikli” liseler ve öğrenciler var… Diğer illerde bir ya da belki 2 – 3 lise dışında birçok lisede standart ya da standardın altında bir eğitim kalitesi, aslında çıktısı var diyebiliriz… Aynı durum İstanbul’un 39 ilçesinin 15’i için geçerli… Kalan ilçelerde bir ya da 2 – 3 lise dışında ortalama ve altı bir eğitim var…
Şimdi gelelim lise türleri arası “nitelik”lere…
Türkiye’de her yerde en iyi eğitimi veren liselerin başında, Yabancı Dilde Eğitim Veren Özel Lise’lerin bir kısmı ile Özel Fen Liseleri’nin bir kısmı yer alıyor… Bir de buna Fen ve eski adıyla Anadolu Öğretmen yeni adıyla Sosyal Bilimler Liseleri ekleniyor… Ve “bazı” Özel Liseler ile Anadolu Liseleri… Şimdi bunları açalım…
Fen Lisesi genelde o ilin en çalışkan öğrencilerini alır…
Sosyal Bilimler Liseleri ise Tıp ve Mühendislik hedeflemeyen öğrenciler ile Fen Lisesi’ni sıyırarak kaçıran öğrencileri alır… Puanları girişte de mezuniyette de çok yakındır… Bu liseler çoğunlukla yakın ilçelerden de, gerek yatılı, gerek lisenin bulunduğu (çoğunlukla merkez) ilçede ev tutarak ya da ailece taşınarak gelen “başarılı” öğrencileri de alır… Bu öğrencilerden Fen Lisesi öğrencileri genellikle çok fazla ders çalışma odaklıdır ve sosyal etkinlikler konusunda ilgi ve başarı çok fazla beklenmez… Mezuniyet sonrası da girişimci olan ya da profesyonel hayata girenlerden ziyade akademik kariyer yapanlar görülür… Sosyal Bilimler Liseleri ise biraz daha sosyal öğrencilerden oluşur… Her iki lisede de ailelerin sosyo-ekonomik seviyesi farklılık gösterir, bu okullarda her ekonomik ve sosyal seviyeden ailelerin çocuğu okur… Ama kesinlikle ya eğitimlidirler ya da eğitime önem verirler… Bazen aşırı önem vererek çocuklarını asosyal – çalışkan birey olarak yetiştirseler de…
Bu okullara bir de her ilin en iyi Anadolu liseleri eklenir…
“Gerçek” Anadolu Liseleri… “Sonradan olma – adı Anadolu kendi Düz” Liseler değil, 1999 öncesi sınavla alan Anadolu Liseleri… Bu liselerin öğrenci profili, aile profili Sosyal Bilimler Liseleri’ne benzer… Anadolu Öğretmen Lisesi olarak açılan ve o dönemde “iş garantili” algılanan Öğretmenlik nedeni ile popülaritesi yüksek olan Anadolu Öğretmen Liseleri o dönemde Anadolu Liseleri’ni puan bazında geçmiş olsa da, bazı illerde Anadolu Liseleri daha yüksek puanlarla öğrenci alır ve mezunları da başarılıdır.
Anadolu Liseleri, ilin ekonomik değilse bile kültürel seviyesi ve eğitim durumu en yüksek ailelerinin çocuklarının buluşma noktası olmuştur kuruluştan itibaren… Karı – koca çalışan memur, öğretmen, esnaf… Genellikle ilin işadamları, büyük şirketlerde çalışan profesyonelleri, ekonomik seviyesi yüksek kişileri de çocuklarını önce bu Anadolu Liseleri’ne girmeleri için sınava sokarlar, burayı kazanamazsa özel liselere gönderirler… Aslında başarı seviyesi Anadolu Lisesi’nin bir altında olan bu özel liseler, bu farkı kapatacak kadar iyi eğitim verirler…
Gelelim bu “Özel Liseler”e…
Gerçekten “Yabancı Dilde Eğitim” veriyorsa çoğunlukla ekonomik ve dolayısıyla kültürel seviyesi yüksek ailelerin çocukları burada okur ve genellikle ildeki en başarılı liselerdir… Bu liseler İstanbul’da bellidir… İstanbul dışında da genellikle butik özel okullar bu başarılı öğrencileri alır ve mezun eder… Bazı illerde en başarılı öğrencileri çeken ise zincir özel okulların o ildeki şubeleri olur… 2 büyük ve ünlü zincir var ki, nerede şubesi varsa, oranın en başarılı öğrencilerinin çekim merkezi oluyor… Bu liselerin başarısı Fen Lisesi ve Sosyal Bilimler Lisesi öğrenci başarı seviyesi ile aynıdır, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel seviyeleri ise genellikle farklılık gösterir…
İşte bu bahsettiğim okullar, proje okullar ve seçilmiş okullar, sınavla alacak olan okullar… % 80 eğitimli ya da değilse bile eğitime önem veren ve kültürel seviyesi yüksek ailelerin çocuklarının gittiği… Genellikle ekonomik seviyesi yüksek olan ailenin kültürel seviyesi yüksek oluyor, kültürel seviye yüksekse de öğrenci başarısı… Önce sınavda, sonra hayatta…
Aslına bakarsanız, son yıllarda sonradan adı Anadolu yapılan Düz Liseler’in içinde vizyoner idarecileri sayesinde bu kategoriye yükselenler oldu…
Bu en üst seviyede bulunan okullardan sonra, kalan Anadolu Liseleri yani adı düz kendi Anadolu olan liseler gelmez… Gerek İstanbul’da, gerekse tüm Türkiye’de, bu kategoriden sonra en başarılı öğrencilerin adresi zincir özel liseler ve butik özel liselerdir… Kendi içlerinde her ilde farklılık gösterir hangi lisenin daha iyi olduğu, ancak bu liseler genellikle yukarıda bahsettiğim liselere giremeyen öğrencilerin gittiği liselerdir…
Bu liselerden bir sonraki kategori ise Temel Liseler…
Genellikle Özel Okullar daha başarılı öğrencileri alıyor olsa da, bazı illerde bazı Temel Liseler’in daha başarılı sonuçlar elde ettikleri görülebilir… Özel Liseler’in Temel Liseler’den en önemli farklarının dil eğitimi ve sosyal etkinlikler olduğunu söyleyebiliriz… Temel Liseler dershaneden dönüştüğü için üniversite sınavı odaklı bir öğretim verirler… Bunun da etkisi ile, kültürel seviyesi daha yüksek aileler imkanları varsa Temel Lise yerine Özel Lise seçerler…
Bu durumda Temel Liselere genellikle ilk 2 yıl Meslek Lisesi’ne gidip oradan geçen öğrenciler gider ya da meslek lisesine gitmek istemeyen ve bir miktar ekonomik gücü olan aileler çocuklarını gönderir… Genellikle mezuniyet sonrası Rehber Öğretmenlerin de yönlendirmeleri ile 2 yıllık da olsa bir üniversiteye yerleşirler… Ancak genel başarılarının çok yüksek olduğu söylenemez…
Bir diğer Temel Lise öğrenci profili ise, ailesinin ekonomik gücü Özel Lise’ye yetse bile üniversite sınavını “eğitim”den ve sosyal etkinliklerden daha çok önemseyen ailelerin çocukları… Bu öğrencilerin başarıları aslında Özel Lise’de de aynı olacaktır…
Bu liselerden sonra, gelelim yukarıda saydığım liselere gerek sınav gerek ekonomik sebeplerle giremeyen öğrencilerin girdiği liselere… Her ne kadar hepsine Mesleki Teknik Anadolu Lisesi denmeye başlanmış olsa da, ben eski isimleri ile kategorize edeceğim… Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri’ni dahil etmiyorum, öğrenci sayıları oldukça az olduğu için…
Meslek Liseleri içinde en eğitimli öğrenciler, en eğitimli ailelerin öğrencileri genellikle Kız Meslek Liseleri ve Turizm Meslek Liseleri’nde yer alıyor… Kız Meslek Liseleri’nin farklılaşmasının sebebi, ailelerin eğitime – özellikle kızlarının eğitimine – verdiği önem… Turizm ise genellikle daha modern görüşteki ailelerin çocuklarını gönderdiği okullar olduğu için ön plana çıkıyor…
Bu liselerden sonra, Ticaret Meslek Liseleri geliyor…
En altta da Teknik Liseler ve Endüstri Meslek Liseleri… Bu liselerin öğrencilerinin büyük çoğunluğu 2 yıllık dahi olsa yükseköğrenim düşünmeyen ve en kısa zamanda iş hayatına girmek zorunda olan öğrenciler… Bu liselerin öğrencilerinin büyük çoğunluğu mezuniyet sonrası yaşadığı şehirde yaşamaya devam ederler… Ve bu öğrencilerin ailelerinin eğitim ile pek ilgisi olmadığı gibi, çocuklarının eğitimi ile de çok ilgilendikleri söylenemez… Ne yazık ki…
Arada bir yerde Sağlık Meslek Liseleri vardı, bir dönem iş garantili olduğu düşüncesi ile en üstlerde yer alan… Bu liseler ile birlikte Polis Okulları ve Askeri Liseleri tercih eden öğrenciler de iş garantisi arayan aileler ve öğrencilerdir ve genellikle Kız Meslek Liseleri’ne benzer başarı seviyesinde öğrencileri barındırırlar… Yani aslında memleketin güvenliği ve sağlığı eğitimden çok beklentisi olmayan ya da eğitim hayatı çok başarılı olmayan öğrencilerin geleceğine emanet…
Peki; İmam Hatip Liseleri ve Düz Liseler nerede?
Yukarıda saydığım diğer liselere gitmek yerine İmam Hatip Lisesi veya Düz Lise’ye gitmeyi tercih eden başarılı öğrenci oranı % 1’i bile bulmaz… Adına istediğiniz kadar “Anadolu” ekleyin, bu liseler kimi yerde Kız Meslek Lisesi ayarında, kimi yerde ise Endüstri Meslek Lisesi altında başarısı olan öğrencilerin gittiği liseler… Aslında, kurtarılması gereken öğrenciler buradadır!
Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, gerçek Anadolu Liseleri, Özel ve Temel Liseler, verdikleri mezunları üniversiteli yaparlar ve bir şekilde meslek edinmeleri sağlanır… Zaten aileden ekonomik ve sosyal olarak kuvvetli gelen bu kesim hayata tutunmayı da erken öğrenir… Meslek Lisesi mezunları ise lisede edindikleri bilgilerle hayata erken atılırlar…
Oysa Düz Liseler’e ve İmam Hatip Liseleri’ne giden öğrenciler, hem başarı seviyeleri düşük olduğu için üniversiteye giremiyorlar, hem de lisede bir meslek öğrenmiyorlar… Ve bu öğrenciler toplam lise öğrencilerinin yarısı! İmam Hatip Liseleri bu yıl 120.000 mezun verdi, gelecek yıldan itibaren 150 – 200.000 arası mezun verecek… Düz Liseler ise 400.000’e yakın mezun veriyorlar…
İşte bu liselere adrese dayalı da yerleştirseniz, sınavla da yerleştirseniz, giren öğrenciler aslında 12 yıllık eğitim zorunlu olmasa liseye gitmeyecek öğrenciler… “Vasıfsız” eleman dediğimiz mezunları veriyorlar… Ne yazık ki… Ve buna bir çare bulmak gerekiyor…
Peki, şimdi ne olacak?
Bu liselerin içlerinden bazıları sınavla almasa bile verdikleri mezunların üniversite yerleşme oranları ile yaptıkları reklam sayesinde başarılı öğrencileri çekecekler… Sonra yukarıda saydığım Meslek Liseleri aynı sosyo-ekonomik dağılım ile öğrenci alacaklar… Sonra kalanlar da İmam Hatip ve Düz Liselere merkezi yerleştirme ile yerleşecekler… Bu çocuklardan ekonomik gücü olanlar son 1 ya da 2 yıl Temel Liselere gidecekler, diyeceğim aslında ama gelecek yıl son kez öğrenci alacak Temel Liseler… Bir kısmı kapanacak, bir kısmı özel okul olacak… Ki o zaman da son dönemde olan gerçek Anadolu – sonradan olma Anadolu ayrımı gibi özel okullar kendi içinde kategorize olacaklar… Şimdi bile size gerek zincir özel liseleri gerek butik liseleri yukarıda başarılarına göre kategorize ederek bir miktar anlattım… Bu süreçte Temel Liseler Özel Okul’a gönül rahatlığı ile dönüşecek, doluluk oranları artacak, Temel Lise fiyatına Özel Lise eğitimi veren liseler çıkacak, ama bu kez de dediğim gibi hangisi iyi hangisi değil çok iyi analiz etmek gerekecek…
Liseleri kategorize ettik, il ve ilçeleri de edelim…
İstanbul’un 15 ilçesi ile Türkiye’de 30 ili nitelikli diyelim, madem liseleri bu şekilde kategorize ediyoruz… Ne farkı var nitelikli il ve ilçelerin? Mesela nitelikli il – ilçelerin Kız Meslek Lisesi öğrencileri, diğer il – ilçelerin Temel Liseleri kadar başarılıdır, hatta bazen daha başarılıdır… Nitelikli olmayan il ve ilçelerde seçilmiş ve sınavla alan Anadolu Liseleri bile, nitelikli il – ilçelerin Temel Liseleri kadar başarıyı ancak elde eder genellikle… Hatta bu nitelikli il – ilçelerin düz liseleri diğer il – ilçelerin Anadolu Liseleri kadar başarılı sonuçlar elde edebilir… Aynı durum tüm özel okullar için de geçerlidir… Nitelikli bir il – ilçenin Anadolu Lisesi, diğer il – ilçelerin özel liselerinden daha başarılı olacaktır… Yani yalnızca liseleri kategorize şekilde değerlendirmek yetmez, il ve ilçelere de bakmak gerekiyor…
Aslında sınav sistemine ne yaparsanız yapın, aile nitelikli ise öğrenci de hem sınavda hem hayatta başarılı oluyor… Nitelikli aile olmak için ekonomik değil kültürel seviyenin yüksek olması gerekiyor… Okul türlerini değiştirerek, sınav sistemini değiştirerek, ne fırsat eşitliği ne işsizlik gibi makro meselelere çözüm bulmamız mümkün görünmüyor… Ama sistem değişti ya işte, Tercih Dönemi geldiğinde liseleri tanıyan danışmanlara çok iş düşecek…
Bu bilgiler, sadece hem ortaokuldan liseye hem de liseden üniversiteye giriş sistemi ile ilgili istatistikler – rakamlar derlenerek vereceğim bilgiler değil. 16 yılda ülkenin yarısına yakın şehrinde 300.000’den fazla lise öğrencisine verdiğim seminerlerde bire bir temas ederek de geliştirdiğim bilgiler… Seminerler sonrası aldığım yorumlara yazılanlar, ildeki lise sayıları, ilin en iyi lisesi denen lisenin öğrencilerinin yazdıkları, davranış biçimleri, hedefleri, dünyaya bakış şekilleri ve öğretmenlerin yorumları… Bunların tamamını bir araya getirdiğimde, size ülkenin lise seviyesinde eğitiminin fotoğrafını çekmeye çalışacağım…
Bu değerlendirmeyi yaparken, İstanbul ve ilçeleri eşittir Türkiye ve illeri diye düşünebilirsiniz… İzmir, Ankara, Bursa, Antalya ve diğer büyükşehirler ise çoğunlukla diğer illere benzer yapılarda…
Türkiye’de 81 ilin en fazla 30’unun genel eğitim kalitesi yüksek… Yani daha “nitelikli” liseler ve öğrenciler var… Diğer illerde bir ya da belki 2 – 3 lise dışında birçok lisede standart ya da standardın altında bir eğitim kalitesi, aslında çıktısı var diyebiliriz… Aynı durum İstanbul’un 39 ilçesinin 15’i için geçerli… Kalan ilçelerde bir ya da 2 – 3 lise dışında ortalama ve altı bir eğitim var…
Şimdi gelelim lise türleri arası “nitelik”lere…
Türkiye’de her yerde en iyi eğitimi veren liselerin başında, Yabancı Dilde Eğitim Veren Özel Lise’lerin bir kısmı ile Özel Fen Liseleri’nin bir kısmı yer alıyor… Bir de buna Fen ve eski adıyla Anadolu Öğretmen yeni adıyla Sosyal Bilimler Liseleri ekleniyor… Ve “bazı” Özel Liseler ile Anadolu Liseleri… Şimdi bunları açalım…
Fen Lisesi genelde o ilin en çalışkan öğrencilerini alır…
Sosyal Bilimler Liseleri ise Tıp ve Mühendislik hedeflemeyen öğrenciler ile Fen Lisesi’ni sıyırarak kaçıran öğrencileri alır… Puanları girişte de mezuniyette de çok yakındır… Bu liseler çoğunlukla yakın ilçelerden de, gerek yatılı, gerek lisenin bulunduğu (çoğunlukla merkez) ilçede ev tutarak ya da ailece taşınarak gelen “başarılı” öğrencileri de alır… Bu öğrencilerden Fen Lisesi öğrencileri genellikle çok fazla ders çalışma odaklıdır ve sosyal etkinlikler konusunda ilgi ve başarı çok fazla beklenmez… Mezuniyet sonrası da girişimci olan ya da profesyonel hayata girenlerden ziyade akademik kariyer yapanlar görülür… Sosyal Bilimler Liseleri ise biraz daha sosyal öğrencilerden oluşur… Her iki lisede de ailelerin sosyo-ekonomik seviyesi farklılık gösterir, bu okullarda her ekonomik ve sosyal seviyeden ailelerin çocuğu okur… Ama kesinlikle ya eğitimlidirler ya da eğitime önem verirler… Bazen aşırı önem vererek çocuklarını asosyal – çalışkan birey olarak yetiştirseler de…
Bu okullara bir de her ilin en iyi Anadolu liseleri eklenir…
“Gerçek” Anadolu Liseleri… “Sonradan olma – adı Anadolu kendi Düz” Liseler değil, 1999 öncesi sınavla alan Anadolu Liseleri… Bu liselerin öğrenci profili, aile profili Sosyal Bilimler Liseleri’ne benzer… Anadolu Öğretmen Lisesi olarak açılan ve o dönemde “iş garantili” algılanan Öğretmenlik nedeni ile popülaritesi yüksek olan Anadolu Öğretmen Liseleri o dönemde Anadolu Liseleri’ni puan bazında geçmiş olsa da, bazı illerde Anadolu Liseleri daha yüksek puanlarla öğrenci alır ve mezunları da başarılıdır.
Anadolu Liseleri, ilin ekonomik değilse bile kültürel seviyesi ve eğitim durumu en yüksek ailelerinin çocuklarının buluşma noktası olmuştur kuruluştan itibaren… Karı – koca çalışan memur, öğretmen, esnaf… Genellikle ilin işadamları, büyük şirketlerde çalışan profesyonelleri, ekonomik seviyesi yüksek kişileri de çocuklarını önce bu Anadolu Liseleri’ne girmeleri için sınava sokarlar, burayı kazanamazsa özel liselere gönderirler… Aslında başarı seviyesi Anadolu Lisesi’nin bir altında olan bu özel liseler, bu farkı kapatacak kadar iyi eğitim verirler…
Gelelim bu “Özel Liseler”e…
Gerçekten “Yabancı Dilde Eğitim” veriyorsa çoğunlukla ekonomik ve dolayısıyla kültürel seviyesi yüksek ailelerin çocukları burada okur ve genellikle ildeki en başarılı liselerdir… Bu liseler İstanbul’da bellidir… İstanbul dışında da genellikle butik özel okullar bu başarılı öğrencileri alır ve mezun eder… Bazı illerde en başarılı öğrencileri çeken ise zincir özel okulların o ildeki şubeleri olur… 2 büyük ve ünlü zincir var ki, nerede şubesi varsa, oranın en başarılı öğrencilerinin çekim merkezi oluyor… Bu liselerin başarısı Fen Lisesi ve Sosyal Bilimler Lisesi öğrenci başarı seviyesi ile aynıdır, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel seviyeleri ise genellikle farklılık gösterir…
İşte bu bahsettiğim okullar, proje okullar ve seçilmiş okullar, sınavla alacak olan okullar… % 80 eğitimli ya da değilse bile eğitime önem veren ve kültürel seviyesi yüksek ailelerin çocuklarının gittiği… Genellikle ekonomik seviyesi yüksek olan ailenin kültürel seviyesi yüksek oluyor, kültürel seviye yüksekse de öğrenci başarısı… Önce sınavda, sonra hayatta…
Aslına bakarsanız, son yıllarda sonradan adı Anadolu yapılan Düz Liseler’in içinde vizyoner idarecileri sayesinde bu kategoriye yükselenler oldu…
Bu en üst seviyede bulunan okullardan sonra, kalan Anadolu Liseleri yani adı düz kendi Anadolu olan liseler gelmez… Gerek İstanbul’da, gerekse tüm Türkiye’de, bu kategoriden sonra en başarılı öğrencilerin adresi zincir özel liseler ve butik özel liselerdir… Kendi içlerinde her ilde farklılık gösterir hangi lisenin daha iyi olduğu, ancak bu liseler genellikle yukarıda bahsettiğim liselere giremeyen öğrencilerin gittiği liselerdir…
Bu liselerden bir sonraki kategori ise Temel Liseler…
Genellikle Özel Okullar daha başarılı öğrencileri alıyor olsa da, bazı illerde bazı Temel Liseler’in daha başarılı sonuçlar elde ettikleri görülebilir… Özel Liseler’in Temel Liseler’den en önemli farklarının dil eğitimi ve sosyal etkinlikler olduğunu söyleyebiliriz… Temel Liseler dershaneden dönüştüğü için üniversite sınavı odaklı bir öğretim verirler… Bunun da etkisi ile, kültürel seviyesi daha yüksek aileler imkanları varsa Temel Lise yerine Özel Lise seçerler…
Bu durumda Temel Liselere genellikle ilk 2 yıl Meslek Lisesi’ne gidip oradan geçen öğrenciler gider ya da meslek lisesine gitmek istemeyen ve bir miktar ekonomik gücü olan aileler çocuklarını gönderir… Genellikle mezuniyet sonrası Rehber Öğretmenlerin de yönlendirmeleri ile 2 yıllık da olsa bir üniversiteye yerleşirler… Ancak genel başarılarının çok yüksek olduğu söylenemez…
Bir diğer Temel Lise öğrenci profili ise, ailesinin ekonomik gücü Özel Lise’ye yetse bile üniversite sınavını “eğitim”den ve sosyal etkinliklerden daha çok önemseyen ailelerin çocukları… Bu öğrencilerin başarıları aslında Özel Lise’de de aynı olacaktır…
Bu liselerden sonra, gelelim yukarıda saydığım liselere gerek sınav gerek ekonomik sebeplerle giremeyen öğrencilerin girdiği liselere… Her ne kadar hepsine Mesleki Teknik Anadolu Lisesi denmeye başlanmış olsa da, ben eski isimleri ile kategorize edeceğim… Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri’ni dahil etmiyorum, öğrenci sayıları oldukça az olduğu için…
Meslek Liseleri içinde en eğitimli öğrenciler, en eğitimli ailelerin öğrencileri genellikle Kız Meslek Liseleri ve Turizm Meslek Liseleri’nde yer alıyor… Kız Meslek Liseleri’nin farklılaşmasının sebebi, ailelerin eğitime – özellikle kızlarının eğitimine – verdiği önem… Turizm ise genellikle daha modern görüşteki ailelerin çocuklarını gönderdiği okullar olduğu için ön plana çıkıyor…
Bu liselerden sonra, Ticaret Meslek Liseleri geliyor…
En altta da Teknik Liseler ve Endüstri Meslek Liseleri… Bu liselerin öğrencilerinin büyük çoğunluğu 2 yıllık dahi olsa yükseköğrenim düşünmeyen ve en kısa zamanda iş hayatına girmek zorunda olan öğrenciler… Bu liselerin öğrencilerinin büyük çoğunluğu mezuniyet sonrası yaşadığı şehirde yaşamaya devam ederler… Ve bu öğrencilerin ailelerinin eğitim ile pek ilgisi olmadığı gibi, çocuklarının eğitimi ile de çok ilgilendikleri söylenemez… Ne yazık ki…
Arada bir yerde Sağlık Meslek Liseleri vardı, bir dönem iş garantili olduğu düşüncesi ile en üstlerde yer alan… Bu liseler ile birlikte Polis Okulları ve Askeri Liseleri tercih eden öğrenciler de iş garantisi arayan aileler ve öğrencilerdir ve genellikle Kız Meslek Liseleri’ne benzer başarı seviyesinde öğrencileri barındırırlar… Yani aslında memleketin güvenliği ve sağlığı eğitimden çok beklentisi olmayan ya da eğitim hayatı çok başarılı olmayan öğrencilerin geleceğine emanet…
Peki; İmam Hatip Liseleri ve Düz Liseler nerede?
Yukarıda saydığım diğer liselere gitmek yerine İmam Hatip Lisesi veya Düz Lise’ye gitmeyi tercih eden başarılı öğrenci oranı % 1’i bile bulmaz… Adına istediğiniz kadar “Anadolu” ekleyin, bu liseler kimi yerde Kız Meslek Lisesi ayarında, kimi yerde ise Endüstri Meslek Lisesi altında başarısı olan öğrencilerin gittiği liseler… Aslında, kurtarılması gereken öğrenciler buradadır!
Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, gerçek Anadolu Liseleri, Özel ve Temel Liseler, verdikleri mezunları üniversiteli yaparlar ve bir şekilde meslek edinmeleri sağlanır… Zaten aileden ekonomik ve sosyal olarak kuvvetli gelen bu kesim hayata tutunmayı da erken öğrenir… Meslek Lisesi mezunları ise lisede edindikleri bilgilerle hayata erken atılırlar…
Oysa Düz Liseler’e ve İmam Hatip Liseleri’ne giden öğrenciler, hem başarı seviyeleri düşük olduğu için üniversiteye giremiyorlar, hem de lisede bir meslek öğrenmiyorlar… Ve bu öğrenciler toplam lise öğrencilerinin yarısı! İmam Hatip Liseleri bu yıl 120.000 mezun verdi, gelecek yıldan itibaren 150 – 200.000 arası mezun verecek… Düz Liseler ise 400.000’e yakın mezun veriyorlar…
İşte bu liselere adrese dayalı da yerleştirseniz, sınavla da yerleştirseniz, giren öğrenciler aslında 12 yıllık eğitim zorunlu olmasa liseye gitmeyecek öğrenciler… “Vasıfsız” eleman dediğimiz mezunları veriyorlar… Ne yazık ki… Ve buna bir çare bulmak gerekiyor…
Peki, şimdi ne olacak?
Bu liselerin içlerinden bazıları sınavla almasa bile verdikleri mezunların üniversite yerleşme oranları ile yaptıkları reklam sayesinde başarılı öğrencileri çekecekler… Sonra yukarıda saydığım Meslek Liseleri aynı sosyo-ekonomik dağılım ile öğrenci alacaklar… Sonra kalanlar da İmam Hatip ve Düz Liselere merkezi yerleştirme ile yerleşecekler… Bu çocuklardan ekonomik gücü olanlar son 1 ya da 2 yıl Temel Liselere gidecekler, diyeceğim aslında ama gelecek yıl son kez öğrenci alacak Temel Liseler… Bir kısmı kapanacak, bir kısmı özel okul olacak… Ki o zaman da son dönemde olan gerçek Anadolu – sonradan olma Anadolu ayrımı gibi özel okullar kendi içinde kategorize olacaklar… Şimdi bile size gerek zincir özel liseleri gerek butik liseleri yukarıda başarılarına göre kategorize ederek bir miktar anlattım… Bu süreçte Temel Liseler Özel Okul’a gönül rahatlığı ile dönüşecek, doluluk oranları artacak, Temel Lise fiyatına Özel Lise eğitimi veren liseler çıkacak, ama bu kez de dediğim gibi hangisi iyi hangisi değil çok iyi analiz etmek gerekecek…
Liseleri kategorize ettik, il ve ilçeleri de edelim…
İstanbul’un 15 ilçesi ile Türkiye’de 30 ili nitelikli diyelim, madem liseleri bu şekilde kategorize ediyoruz… Ne farkı var nitelikli il ve ilçelerin? Mesela nitelikli il – ilçelerin Kız Meslek Lisesi öğrencileri, diğer il – ilçelerin Temel Liseleri kadar başarılıdır, hatta bazen daha başarılıdır… Nitelikli olmayan il ve ilçelerde seçilmiş ve sınavla alan Anadolu Liseleri bile, nitelikli il – ilçelerin Temel Liseleri kadar başarıyı ancak elde eder genellikle… Hatta bu nitelikli il – ilçelerin düz liseleri diğer il – ilçelerin Anadolu Liseleri kadar başarılı sonuçlar elde edebilir… Aynı durum tüm özel okullar için de geçerlidir… Nitelikli bir il – ilçenin Anadolu Lisesi, diğer il – ilçelerin özel liselerinden daha başarılı olacaktır… Yani yalnızca liseleri kategorize şekilde değerlendirmek yetmez, il ve ilçelere de bakmak gerekiyor…
Aslında sınav sistemine ne yaparsanız yapın, aile nitelikli ise öğrenci de hem sınavda hem hayatta başarılı oluyor… Nitelikli aile olmak için ekonomik değil kültürel seviyenin yüksek olması gerekiyor… Okul türlerini değiştirerek, sınav sistemini değiştirerek, ne fırsat eşitliği ne işsizlik gibi makro meselelere çözüm bulmamız mümkün görünmüyor… Ama sistem değişti ya işte, Tercih Dönemi geldiğinde liseleri tanıyan danışmanlara çok iş düşecek…
SON DAKİKA
