Koronada pandemi riski var mı? Korunmak için neler yapmalıyız?
Prof. Dr. Osman Müftüoğlu Hürriyet'teki köşesinde Çin’de ortaya çıkan ve tüm dünyada 2 bin 700’den fazla ölüme neden olan yeni tip koronavirüse (Kovid-19) dair bilinmesi gerekenleri anlattı.
Üzülerek belirteyim: Koronavirüs de bu virüsten kaynaklanan ve Kovid-19 adı verilen hastalık da pek çok doktor gibi beni de yanılttı. Gelişmelere bakılırsa şimdilik 40’dan fazla ülkede görülen bu salgın, bir süre sonra “tüm dünyayı ilgilendiren” bir bulaşıcı/salgın hastalık kategorisine bile girebilir.
Virüsün dış ortama aşırı dayanıklı olması, inkubasyon yani kuluçka süresinin uzunluğu ve bulaşıcılık (enfeksiyozite) kabiliyetinin yüksekliği hastalığın beklenenden daha hızlı yayılmasının ve çok sayıda insanının hayatını sonlandırmasının en önemli sebepleri. Tehlike özellikle yaşlı ve düşkün insanlar için çok ciddi. Kanaatimce bizde de alınan önlemler önümüzdeki günlerde daha da sıkılaştırılacak, koruyucu tedbirler muhtemelen “kırmızı kategoriye” çıkarılacak. Bizim için şimdilik sadece “dikkatli olmak” yetiyor. Zira henüz hiçbir vatandaşımızda bu virüs ve buna bağlı Kovid-19 hastalığı teşhis edilmedi.
Bilelim ki koronavirüs tehdidi, yani Kovid-19 denilen hastalık henüz “pandemi” düzeyinde değil. Peki, pandemi ne demek? Anlamı, önemi ne? Pandemi sözcüğü “dünyanın pek çok farklı yerinde eşzamanlı olarak hızla yayılan ve çok sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı bir hastalığın mevcudiyeti halinde” kullanılıyor.
Eğer bir bulaşıcı hastalık “yeni ve farklı bir virüs ile oluşuyor, insandan insana çok kolay bulaşabiliyorsa” işte o zaman tehdit önemsenmeye başlıyor. Bir salgına pandemi denilip denilmeyeceğine Dünya Sağlık Örgütü karar verebiliyor. İyi haber şimdilik şu: Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri pandemi ilanı için henüz erken olduğu görüşündeler.
Koronavirüsün “kuluçka dönemi”, yani mikrobun kapıldığından hastalığın ortaya çıkmasına kadar geçen süre için ortalama 14 gün deniyor. Ne var ki bazı uzmanlar, bu sürenin 24 güne kadar uzamasının mümkün olabileceği görüşündeler. Hatta bazı kişiler hiç hastalanma belirtisi göstermeden, yani hiç hastalanmadan da bu virüsü yayabiliyor. Kısacası tedbirli olmak, koruyucu önlemleri dikkatle uygulamak şart!
Öksürük ve hapşırma önemli işaretler. Ateş genelde hep var. Baş ağrısı, nefes darlığı da işin ciddiyetini gösteren belirtiler. Genelde ilk belirti ateş. Bunu kuru bir öksürük izliyor. Soğuk algınlığı ve gripte sık görülen burun/boğaz sıkıntısı burada pek görülmüyor. Nefes darlığı en önemli ve tehlikeli belirti, “Acil tıbbi müdahale gerekiyor” anlamına geliyor.
Ellerinizi en geç iki saat ara ile bol su ve sabunla en az 30 saniye iyice ovarak yıkayınız.
Şüpheli yerlerde yıkamayı takiben musluk kapatmada ve kapı-açma kapamada temiz bir kâğıt peçete kullanınız.
Okul dönüşü çocuklarınıza el, yüz ve mümkünse beden temizliği (tüm duş) yaptırınız.
El sıkma ve öpüşme şeklindeki selamlaşmalardan sakınınız.
Günde 4-5 kez tuzlu su ile gargara yapmayı deneyiniz.
Evinizi (işyerinizi, okulu, sınıfı) sık sık havalandırınız.
Ateş, boğaz ağrısı, öksürük, nefes darlığı, yorgunluk gibi ortak belirtilerde acil yardım için Sağlık Bakanlığı’ndan (112) yardım isteyiniz.
Beslenme, düzenli uyku, kişisel hijyen konularında çok daha duyarlı ve dikkatli davranınız.
Ateşi, öksürüğü, boğaz ağrısı olan çocukları okula yollamayınız. Sizde aynı işaretlerden varsa işe gitmeyiniz, istirahat ediniz ve çevrenizi bulaşma konusunda uyarınız.
Bağışıklık gücünüzü azaltabilecek ilaçlardan, takviyeler ve girişimlerden uzak durunuz.
Yaşlı ve düşkün kişiler, KOAH hastaları, genel organ yetmezliği olanlar, bağışıklık sistemi kötü durumdakilerin hastalığı ağır geçirdikleri kesin.
Normalde hastaların yüzde 80’i hastalığı hafif belirtilerle atlatıyor, yüzde 15 kadarı ise ciddi sorunlar yaşıyor, yüzde 5’lik bir grup ise çok ağır bir seyirle süreci geçiriyor. Ölüm oranı yüzde 1-2 arasında değişiyor.
Aşısı halen yok. Kesin etkili bir ilaca da sahip değiliz. Genel bakım önlemleri, bedeni güçlendiren tedbirler ve solunum yolundaki sorunlara destek tedavisi uygulanabiliyor.
