Koronavirüse karşı eller nasıl yıkanmalı? 10 soruda el hijyeni ile ilgili merak edilenler

El yıkama, kendimizi ve sevdiklerimizi koronavirüs (COVİD-19) gibi enfeksiyonlardan korumakta ve mikropların yayılmasını engellemekteki en önemli adımlardan. Ancak sık el yıkamanın vücudumuzun en büyük organı olan ve bağışıklık sisteminin önemli bir üyesi olan deride çeşitli sorunlara yol açabileceğini söyleyen Dermatoloji Uzmanı Dr. Deniz Akkaya, el hijyeni ile ilgili dikkat edilmesi gerekenleri anlattı. Deri dış dünya ve vücudumuz arasında etkili bir bariyer görevi görür. Tahriş edici ve alerjen maddeler ile mikropların deriden geçişine engel olur. Pek çok işlevinin arasında doğal nemlendirici yağlar ve mikropların deriye tutunmasını engelleyen çeşitli maddeler üretmek de yer alır. Deri hijyeni ve bakımının, derinin bu işlevleri yerine getirmesine destek olacak şekilde yapılması önemlidir. Hijyen sağlarken deri sağlığını da korumak, uygun temizleyiciler ve nemlendiriciler kullanmak gibi bazı tedbirlerin alınması ile mümkün olabilir. Tırnakların altında çeşitli mikroplar barınabilir, bu nedenle tırnakları kısa kullanmak gerekir. Tırnakları keserken kanatmamak ve batık oluşumuna yol açmamak için düz kesmek önemlidir. Ojeler, özellikle soyulduklarında altında mikrop barındırabildiklerinden, bu dönemde oje kullanmamak daha doğru olacaktır. Etkili el yıkama, en az 20 saniye boyunca, sabunla kapsamlı bir yıkama anlamına gelir. Parmakların uçları, araları ve üstleri, avuç içleri, ellerin yanları, baş parmaklar, tırnakların altı, el bilekleri de dahil olmak üzere tüm yüzeyler sabunla köpürtülmelidir. Sabunun iyice durulandığından da emin olmak gerekir. El yıkarken çok sıcak veya çok soğuk su kullanmak derinin kurumasına yol açar. Bu nedenle eller mutlaka ılık su ile yıkanmalıdır. Sabun içeriğinde bulunan sürfaktanlar (yüzey aktif madde) mikroplarla eş zamanlı olarak derinin doğal yağlarını da uzaklaştırarak, derinin kurumasına ve bariyer görevinin bozulmasına neden olur. Standart sıvı sabunlar, kalıp sabunlara göre daha fazla deterjan içermeleri nedeni ile daha çok tahriş edici özelliktedir. Antibakteriyel sabunların ise, normal sabunlara göre bir üstünlüğü bulunmamaktadır. Ayrıca sabunlar yapıları gereği alkali özelliktedir, oysaki deri pek çok işlevini ancak nötral veya asit pH’da gerçekleştirebilir. Sentetik sürfaktanlardan oluşan sabunsuz temizleyiciler ve pH değeri dengelenmiş olan temizleyiciler etkili hijyen sağlarken, derinin doğal yağlarına zarar vermezler. Mutlaka kurulanmalı. Islak bıraktığımızda, buharlaşma sırasında deriden su kaybı artacağından, deri kuruluğu gelişir. Deride fiziksel hasar oluşumunu engellemek için de ovalama ve sürtme hareketlerinden kaçınmak gerekir. Bu nedenle eller temiz bir havlu ile tamponlama (havlunun yavaşça deriye bastırılması) hareketi yaparak kurulanmalıdır. Su ve sabun ile yıkama etkili bir hijyen sağlar, yani el dezenfektanı veya kolonya uygulamak gerekmez. Hatta bu tip uygulamalar, derinin daha fazla kurumasına ve tahriş olmasına neden olur. Ellerde görünür şekilde kir bulunması halinde yıkayarak temizlemek gerekir. Ancak su ve sabuna ulaşılamadığı durumlarda, en az yüzde 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanılabilir. Etkili bir hijyen sağlamak için dezenfektan tamamen kuruyana kadar el yıkarken yaptığımız hareketleri en az 20 saniye boyunca tekrarlamak gerekir. Su, sabun ve alkol bazlı dezenfektanlara tekrar tekrar maruz kalmak deri kuruluğuna neden olur. Her yıkama sonrası uygun bir nemlendirici sürmek, derinin kendini iyileştirmesine ve bariyer işlevini onarmasına yardımcı olur. Kullanılan nemlendiriciler, bilinen alerjen ve tahriş edici kimyasalları içermeyen özellikte olmalıdır. Krem ve pomatlar, losyonlara göre daha etkilidir. El kremi kullanımı, sabun ve el dezenfektanlarının etkinliğini azaltmaz. Elleri yıkayıp, kuruladıktan hemen sonra nemlendirici uygulamak daha etkilidir. Çok kurumuş eller için, gece yatmadan önce kalın dokulu yoğun bir nemlendirici uygulanarak, üzerine pamuklu bir eldiven giyilmesi etkili olacaktır. El kremi uygulaması, deriden mikropların yayılmasını engeller, yani el hijyenin bir parçasıdır. Belli zamanlarda değil, gerektikçe yıkanmalı. Örneğin dışarıdan eve gelindiğinde, hasta ile temas sonrasında, burun silme, öksürme, hapşırma, tuvalet kullanımı sonrası ve yemek öncesinde yıkanmalıdır. Ellerin sert, kuru ve kızarık hale gelmemesi için uygun şekilde, uygun temizleyici ile yıkanmalı ve sonrasında nemlendirici uygulanmalıdır. Kuruluk geliştikten sonra (yani deri bariyeri bozulduktan sonra), deri bütünlüğünün bozulması ile alerjen, irritan ve mikropların deriden geçişi artar ve farklı tip ekzemalar ile deri enfeksiyonları gelişebilir. Su, sabun, dezenfektan gibi tahriş edici maddelere tekrar eden maruz kalma sonucunda en sık irritan kontakt dermatit olarak bilinen bir çeşit ekzema gelişir. Bu tablo kızarıklık, kaşıntı, yanma ve zamanla su toplayan kabarcıklar veya ağrılı çatlaklar gelişimi ile bulgu verir. Ekzema gelişmesi halinde, derinin bariyeri daha da çok bozulur ve mikropların yayılması kolaylaşır. Bariyer görevini yitirmiş deride, sabun ve dezenfektanlar da yeterli hijyen sağlayamaz, ayrıca yanma-batma hissi nedeni ile kişiler ellerini yıkamaktan kaçınabilir.