Canlı Yayın
Esra Öz
Nisan 2018'de yayınlanan Eurobarometer araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 85’i sahte haberlerin varlığının ülkelerinde bir sorun olduğunu söylüyor. Katılımcıların ne kadar sıklıkla sahte haberlerle karşılaştıkları sorulduğunda ise, üçte birinden fazlası bunun hemen hemen her gün olduğunu düşünüyor.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayınlanan raporda ise, gelişmiş ülkelerdeki yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50'sinin basit cümleleri okuyamadığını veya anlamadığını gösterdi.
Neyi, neden izlediğini sorgulama bilincini geliştirmesi hedeflenen medya okuryazarlığında, içeriklerde verilen mesajın anlamını ve amacını düşünmek önem taşıyor. Medyada gördüğümüz her şeye şüpheyle yaklaşıp, sorgulayıp analiz etmemiz bu anlamda atılacak ilk adım olarak görülüyor.
Avrupa’da yeni kampanyalar başlatıldı
Avrupa’da Medya Okuryazarlığı konusunda bilinç oluşturmak için “‘Be Media Smart” kampanyası başlatıldı. Kampanya kapsamında bilgi kaynaklarının güvenilmez, kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı olabileceğine dikkat çekiliyor. Dijital çağ ile birlikte bilgiye her yerde rahatlıkla ulaşılıyor. Ancak önemli olan bu bilgilerin ne kadar doğru veya güvenilir olduğunu değerlendirebilmek. Bu nedenle kampanyada üç adım belirleniyor. Her zaman “Stop” (dur), “Think” (düşün), “Check” (kontrol et) deniyor.
Dur, Düşün, Kontrol et!
Başlıktan daha fazlasını okuyun. Başlıklar dikkatinizi çekecek şekilde tasarlanıyor, ancak bir başlığın tamamı tam bir hikayeyi veremez. Bir başlık inanılmaz geliyorsa, muhtemelen öyledir. Bir resmin veya fotoğrafın size tüm hikayeyi anlattığını varsaymayın. Bilginin çok fazla paylaşılması, doğru olduğu anlamına gelmez. Dezenformasyon, güçlü bir duygusal tepkiyi kışkırtmak amacıyla ani paylaşım ya da öfke, heyecan, inançsızlık anında bir anda 'beğenmeyi' sağlamak için tasarlanabilir.
Bilginin ne için olduğunu dikkatlice düşünün. Ne kadar güvenilir veya doğru olduğunu değerlendirmenize yardımcı olacak bilgilerin tarzına, tonuna ve kaynağına bakın. Aynı bilgiyi başka bir yerde bulamazsanız, yanlış, güvenilmez veya güncel olmadığı için olabilir.
Web adresine yakından bakın. Bazen dezenformasyon, iyi bilinen bir habere veya medya sitesine çok benzeyen bir web adresi olabilir. Web sitesinin adresinin yazımında yalnızca küçük bir değişiklik olabilir. Şüpheniz varsa, gerçek siteye gidin ve bilgileri karşılaştırın. Yazarın, yapımcının veya yayıncının kim olduğunu bulun. Belirtilen herhangi bir tarih anlamlı mı? Adsız uzmanlara referanslar var mı? Yazarın kaynaklarına bağlantılar açıkça görülüyor mu? Güvenilir kaynaklardan gelen bilgiler genellikle iyi yazılır. Bu yüzden, yazım hataları ve garip cümlelere dikkat edin.
Singapur Sherlock Holmes ile yola çıktı
Bu çalışmalara bir diğer örnek de Singapur’da Medya Okuryazarlığı Konseyi tarafından, “The Get Smart With Sherlock” adı ile duyurulan kampanya oldu. Sherlock Holmes'un kurgusal karakterine dayanan kit, öğrencilere sadece sahte haberleri nasıl tespit edeceklerini değil aynı zamanda bilişsel önyargılar ve yankı odaları gibi konuları öğretiyor.
Başka neler yapılabilir?
Bazı ekleme yapacağım önerler olacak:
• Eleştirel düşünmeyi öğrenin.
• Akıllı ürün ve bilgi tüketicisi olun.
• Bakış açılarını tanıyın.
• Yazarın amacını anlayın.
• Uzman denilen kişilerin liyakat sahibi olup olmadığına dikkat edin.
Medya okuryazarlığı konusunda çalışmaların artırılması sevindirici bir durum. Gün geçtikçe sözde uzmanların daha çok görünür olduğu, liyakat sahibi olanların sessizleştiği bir ortama doğru gidiyoruz. İntihal yani fikir ve emek hırsızlığı yaygınlaşıyor. Dijital platformlar kaynak gösterilmeyen içerikleri kara listelere alıyor. Bizler de birey olarak bu alanda daha bilinçli olursak, gerçek bilgiye ulaşırız.
OECD araştırması: https://www.oecd.org/skills/piaac/Skills%20volume%201%20(eng)--full%20v12--eBook%20(04%2011%202013).pdf
Eurobarometer araştırması: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/flash/surveyky/2183
Nisan 2018'de yayınlanan Eurobarometer araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 85’i sahte haberlerin varlığının ülkelerinde bir sorun olduğunu söylüyor. Katılımcıların ne kadar sıklıkla sahte haberlerle karşılaştıkları sorulduğunda ise, üçte birinden fazlası bunun hemen hemen her gün olduğunu düşünüyor.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayınlanan raporda ise, gelişmiş ülkelerdeki yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50'sinin basit cümleleri okuyamadığını veya anlamadığını gösterdi.
Neyi, neden izlediğini sorgulama bilincini geliştirmesi hedeflenen medya okuryazarlığında, içeriklerde verilen mesajın anlamını ve amacını düşünmek önem taşıyor. Medyada gördüğümüz her şeye şüpheyle yaklaşıp, sorgulayıp analiz etmemiz bu anlamda atılacak ilk adım olarak görülüyor.
Avrupa’da yeni kampanyalar başlatıldı
Avrupa’da Medya Okuryazarlığı konusunda bilinç oluşturmak için “‘Be Media Smart” kampanyası başlatıldı. Kampanya kapsamında bilgi kaynaklarının güvenilmez, kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı olabileceğine dikkat çekiliyor. Dijital çağ ile birlikte bilgiye her yerde rahatlıkla ulaşılıyor. Ancak önemli olan bu bilgilerin ne kadar doğru veya güvenilir olduğunu değerlendirebilmek. Bu nedenle kampanyada üç adım belirleniyor. Her zaman “Stop” (dur), “Think” (düşün), “Check” (kontrol et) deniyor.
Dur, Düşün, Kontrol et!
Başlıktan daha fazlasını okuyun. Başlıklar dikkatinizi çekecek şekilde tasarlanıyor, ancak bir başlığın tamamı tam bir hikayeyi veremez. Bir başlık inanılmaz geliyorsa, muhtemelen öyledir. Bir resmin veya fotoğrafın size tüm hikayeyi anlattığını varsaymayın. Bilginin çok fazla paylaşılması, doğru olduğu anlamına gelmez. Dezenformasyon, güçlü bir duygusal tepkiyi kışkırtmak amacıyla ani paylaşım ya da öfke, heyecan, inançsızlık anında bir anda 'beğenmeyi' sağlamak için tasarlanabilir.
Bilginin ne için olduğunu dikkatlice düşünün. Ne kadar güvenilir veya doğru olduğunu değerlendirmenize yardımcı olacak bilgilerin tarzına, tonuna ve kaynağına bakın. Aynı bilgiyi başka bir yerde bulamazsanız, yanlış, güvenilmez veya güncel olmadığı için olabilir.
Web adresine yakından bakın. Bazen dezenformasyon, iyi bilinen bir habere veya medya sitesine çok benzeyen bir web adresi olabilir. Web sitesinin adresinin yazımında yalnızca küçük bir değişiklik olabilir. Şüpheniz varsa, gerçek siteye gidin ve bilgileri karşılaştırın. Yazarın, yapımcının veya yayıncının kim olduğunu bulun. Belirtilen herhangi bir tarih anlamlı mı? Adsız uzmanlara referanslar var mı? Yazarın kaynaklarına bağlantılar açıkça görülüyor mu? Güvenilir kaynaklardan gelen bilgiler genellikle iyi yazılır. Bu yüzden, yazım hataları ve garip cümlelere dikkat edin.
Singapur Sherlock Holmes ile yola çıktı
Bu çalışmalara bir diğer örnek de Singapur’da Medya Okuryazarlığı Konseyi tarafından, “The Get Smart With Sherlock” adı ile duyurulan kampanya oldu. Sherlock Holmes'un kurgusal karakterine dayanan kit, öğrencilere sadece sahte haberleri nasıl tespit edeceklerini değil aynı zamanda bilişsel önyargılar ve yankı odaları gibi konuları öğretiyor.
Başka neler yapılabilir?
Bazı ekleme yapacağım önerler olacak:
• Eleştirel düşünmeyi öğrenin.
• Akıllı ürün ve bilgi tüketicisi olun.
• Bakış açılarını tanıyın.
• Yazarın amacını anlayın.
• Uzman denilen kişilerin liyakat sahibi olup olmadığına dikkat edin.
Medya okuryazarlığı konusunda çalışmaların artırılması sevindirici bir durum. Gün geçtikçe sözde uzmanların daha çok görünür olduğu, liyakat sahibi olanların sessizleştiği bir ortama doğru gidiyoruz. İntihal yani fikir ve emek hırsızlığı yaygınlaşıyor. Dijital platformlar kaynak gösterilmeyen içerikleri kara listelere alıyor. Bizler de birey olarak bu alanda daha bilinçli olursak, gerçek bilgiye ulaşırız.
OECD araştırması: https://www.oecd.org/skills/piaac/Skills%20volume%201%20(eng)--full%20v12--eBook%20(04%2011%202013).pdf
Eurobarometer araştırması: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/flash/surveyky/2183
SON DAKİKA
