Canlı YayınGiriş
SON DAKİKA
Prof. Dr. Murat FermanGöstergelerin Işığında..
01.06.2025 Pazar | 19:20Son Güncelleme:Haziran ayı ile birlikte yılın ikinci çeyreğinin tamamlanmasına; içinde bulunduğumuz senenin yarılanmasına sadece bir ay kalıyor. Geçtiğimiz hafta gelen önemli istatistiklere ilaveten, yeni girilen ayın ilerleyen günlerinde ortaya çıkacak önemli göstergeler bekleniyor.
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Yeni ayın açılış verisi olarak, ilk mesai gününde, Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanacak “Mayıs dış ticaret verileri” öncülük kazanıyor. Aynı günde, TÜİK kaynaklı 2024 yılı “hanehalkı tüketim harcamaları” kapsamında ekonominin genel gidişatı bakımından önemli çıkarımlara ulaşılması imkan dahiline alınıyor. 3 Haziranda açıklanacak Mayıs ayı enflasyonunun, Merkez Bankası’nın son dönemsel raporunda değiştirmediği yılsonu hedefine ulaşma; 19 Haziran PPK (Para Politika Kurulu) toplantısına kerteriz oluşturma; ara zam tartışmalarına dayanak sağlama gibi kritik açılımlarda etki sağlaması bekleniliyor.
Öte yandan, geride bıraktığımız hafta içerisinde açıklanan önemli sayıda istatistik ve güncel ekonomik göstergeleri de dikkate almak gerekiyor. Esasen, ortaya çıkan ve birbiri ile ilişkili olan pek çok gösterge üzerinden, bir takım ana tespitlere ulaşmak; gerçekçi tespitler yapmak mümkün hale geliyor:
Sanayi sektörümüzün en büyüklerini senelerdir araştırma konusu olarak alan İSO 500 anketi güncel sonuçları, kritik okumaların önünü açıyor. İlk planda, “üretimden satışlarda” görülen zayıf performansın üçüncü yılına girmesi ve 152 (geçen sene 96) kuruluşun “bilanço zararı” ilan etmesi dikkat çekiyor. Bu cümleden olmak üzere, “vergi öncesi dönem karlılığı” için %60 oranında düşüş ve “aktif karlılık oranı” kulvarında ise %7,2’den %2,2’ye gerileme görülüyor. Faaliyet karları ile finansman giderleri karşılaştırıldığında, sanayicilerin faiz ödemeleri sarmal ve ağır yükünden çıkamadıkları anlaşılıyor. 88 tanesi Borsa İstanbul’da yer alan İSO 500 kuruluşlarının “net katma değer artışı” cephesinde de irtifa kaybettikleri; toplam aktifleri içinde borçlarının payının %50’ye ulaştığı hesaplanıyor. Bir başka açıdan, İSO 500 firma borçlarının, önceki yıla göre %45 oranında arttığı tespit ediliyor. Toplam sanayi ihracatımızın %40’ını gerçekleştiren en büyük sanayi kuruluşlarımızın, istihdam bakımından 2024 yılında sadece %2,6’lık bir artış sağladıkları ortaya çıkıyor. Özetle, sanayinin devleri için büyümesiz bir yılın geride bırakıldığı anlaşılıyor. Ancak, harcanan uzun seneler ve sağlanan teşvikler sonrasında bile, halen ortaya koyulan katma değerin; üçte iki oranında “düşük ve orta-düşük teknolojilerden kaynaklanması” zaafına da herhalde önemle vurgu yapmak gerekiyor. Bir yönüyle, İSO 500 güncel verileri; “ucuz işçilik-ucuz kredi” başta olmak üzere, kazanılmış ezberlerin ve edinilmiş kalıpların kırılması gereğine, bir kere daha dikkatleri çekmiş bulunuyor.
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
2025 yılının TÜİK tarafından açıklanan ilk üç aylık büyüme rakamları beklentilerin altında bir tabloyu önümüze getiriyor. Tüketim ağırlıklı çeyreklik büyümenin ulaştığı %2’lik manşet; beklenti ortalamasının %10 altında gerçekleşiyor. İlaveten, OVP (Orta Vadeli Program) yıllık hedefi olan %4-4,5 oranına ulaşılmasını matematiksel olarak zora sokmuş bulunuyor. Büyümede en yüksek katkıyı %7,3 ile inşaat sektörünün gerçekleştirmesi, deprem felaketi sonrası inşa faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Hanehalkı harcamalarının %2 oranında artış katkısına karşılık, tarım sektöründe %2 oranında azalış dikkat çekiyor. Keza, sürdürülebilir büyüme performansının lokomotifi olması gereken sanayi sektöründe ortaya çıkan %1,8 oranındaki daralma kaygıyla not ediliyor ve ISO 500 verileri ile irtibatı gözden kaçırılmıyor. Ticaret savaşları sürecinde aşağı yönlü revize edilen küresel büyüme öngörülerinin beklenen etkilerinin de hesaba katılması gerekiyor. Bu bağlamda, 2025 yılı kadar 2026 için de öngörülen büyüme hedeflerinden (%5,5) geride kalma ihtimalinin arttığı değerlendiriliyor.
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Yukarıda ifade edilen büyüme verilerinin istihdam ile ilişkisi, gene TÜİK tarafından açıklanan Nisan ayı “işgücü istatistikleri” üzerinden izlenebiliyor. Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranında dikkat çekici bir artışla %8,6’ya ulaşan bir manşet karşımıza çıkıyor. Gene, mevsim etkisinden arındırılmış atıl işgücü oranı, bir önceki aya göre 3,4 puan artış kaydederek %32 oranını aşıyor. Kadınlarda geniş tanımlı işsizlik oranının %40 düzeyine ulaşması, özellikle dikkat çekici bulunuyor. Geniş tanımlı işsizlik hesaplarına göre “her üç kişiden birisinin işsiz olduğu” kestirilirken, işsizlerin sadece %15’inin işsizlik ödeneğinden yararlanabildiği ortaya çıkıyor.
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Haberin Devamı
Piyasalarda dörtyüz milyar lira civarında bir canlanma gerçekleşmesi beklenen Kurban Bayramı öncesinde elde edilen istatistik ve göstergelerin; “İhtiyatlı İyimserlik” formülünde, “ihtiyat” kavramına daha fazla ağırlık kazandırdığını kabul etmek gerekiyor.
https://www.cnnturk.com/yazarlar/guncel/prof-dr-murat-ferman/gostergelerin-isiginda-2292732 vazgeç yazıcıya gönder!
Göstergelerin Işığında..
Haziran ayı ile birlikte yılın ikinci çeyreğinin tamamlanmasına; içinde bulunduğumuz senenin yarılanmasına sadece bir ay kalıyor. Geçtiğimiz hafta gelen önemli istatistiklere ilaveten, yeni girilen ayın ilerleyen günlerinde ortaya çıkacak önemli göstergeler bekleniyor.
Yeni ayın açılış verisi olarak, ilk mesai gününde, Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanacak “Mayıs dış ticaret verileri” öncülük kazanıyor. Aynı günde, TÜİK kaynaklı 2024 yılı “hanehalkı tüketim harcamaları” kapsamında ekonominin genel gidişatı bakımından önemli çıkarımlara ulaşılması imkan dahiline alınıyor. 3 Haziranda açıklanacak Mayıs ayı enflasyonunun, Merkez Bankası’nın son dönemsel raporunda değiştirmediği yılsonu hedefine ulaşma; 19 Haziran PPK (Para Politika Kurulu) toplantısına kerteriz oluşturma; ara zam tartışmalarına dayanak sağlama gibi kritik açılımlarda etki sağlaması bekleniliyor.
Öte yandan, geride bıraktığımız hafta içerisinde açıklanan önemli sayıda istatistik ve güncel ekonomik göstergeleri de dikkate almak gerekiyor. Esasen, ortaya çıkan ve birbiri ile ilişkili olan pek çok gösterge üzerinden, bir takım ana tespitlere ulaşmak; gerçekçi tespitler yapmak mümkün hale geliyor:
Sanayi sektörümüzün en büyüklerini senelerdir araştırma konusu olarak alan İSO 500 anketi güncel sonuçları, kritik okumaların önünü açıyor. İlk planda, “üretimden satışlarda” görülen zayıf performansın üçüncü yılına girmesi ve 152 (geçen sene 96) kuruluşun “bilanço zararı” ilan etmesi dikkat çekiyor. Bu cümleden olmak üzere, “vergi öncesi dönem karlılığı” için %60 oranında düşüş ve “aktif karlılık oranı” kulvarında ise %7,2’den %2,2’ye gerileme görülüyor. Faaliyet karları ile finansman giderleri karşılaştırıldığında, sanayicilerin faiz ödemeleri sarmal ve ağır yükünden çıkamadıkları anlaşılıyor. 88 tanesi Borsa İstanbul’da yer alan İSO 500 kuruluşlarının “net katma değer artışı” cephesinde de irtifa kaybettikleri; toplam aktifleri içinde borçlarının payının %50’ye ulaştığı hesaplanıyor. Bir başka açıdan, İSO 500 firma borçlarının, önceki yıla göre %45 oranında arttığı tespit ediliyor. Toplam sanayi ihracatımızın %40’ını gerçekleştiren en büyük sanayi kuruluşlarımızın, istihdam bakımından 2024 yılında sadece %2,6’lık bir artış sağladıkları ortaya çıkıyor. Özetle, sanayinin devleri için büyümesiz bir yılın geride bırakıldığı anlaşılıyor. Ancak, harcanan uzun seneler ve sağlanan teşvikler sonrasında bile, halen ortaya koyulan katma değerin; üçte iki oranında “düşük ve orta-düşük teknolojilerden kaynaklanması” zaafına da herhalde önemle vurgu yapmak gerekiyor. Bir yönüyle, İSO 500 güncel verileri; “ucuz işçilik-ucuz kredi” başta olmak üzere, kazanılmış ezberlerin ve edinilmiş kalıpların kırılması gereğine, bir kere daha dikkatleri çekmiş bulunuyor.
2025 yılının TÜİK tarafından açıklanan ilk üç aylık büyüme rakamları beklentilerin altında bir tabloyu önümüze getiriyor. Tüketim ağırlıklı çeyreklik büyümenin ulaştığı %2’lik manşet; beklenti ortalamasının %10 altında gerçekleşiyor. İlaveten, OVP (Orta Vadeli Program) yıllık hedefi olan %4-4,5 oranına ulaşılmasını matematiksel olarak zora sokmuş bulunuyor. Büyümede en yüksek katkıyı %7,3 ile inşaat sektörünün gerçekleştirmesi, deprem felaketi sonrası inşa faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Hanehalkı harcamalarının %2 oranında artış katkısına karşılık, tarım sektöründe %2 oranında azalış dikkat çekiyor. Keza, sürdürülebilir büyüme performansının lokomotifi olması gereken sanayi sektöründe ortaya çıkan %1,8 oranındaki daralma kaygıyla not ediliyor ve ISO 500 verileri ile irtibatı gözden kaçırılmıyor. Ticaret savaşları sürecinde aşağı yönlü revize edilen küresel büyüme öngörülerinin beklenen etkilerinin de hesaba katılması gerekiyor. Bu bağlamda, 2025 yılı kadar 2026 için de öngörülen büyüme hedeflerinden (%5,5) geride kalma ihtimalinin arttığı değerlendiriliyor.
Yukarıda ifade edilen büyüme verilerinin istihdam ile ilişkisi, gene TÜİK tarafından açıklanan Nisan ayı “işgücü istatistikleri” üzerinden izlenebiliyor. Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranında dikkat çekici bir artışla %8,6’ya ulaşan bir manşet karşımıza çıkıyor. Gene, mevsim etkisinden arındırılmış atıl işgücü oranı, bir önceki aya göre 3,4 puan artış kaydederek %32 oranını aşıyor. Kadınlarda geniş tanımlı işsizlik oranının %40 düzeyine ulaşması, özellikle dikkat çekici bulunuyor. Geniş tanımlı işsizlik hesaplarına göre “her üç kişiden birisinin işsiz olduğu” kestirilirken, işsizlerin sadece %15’inin işsizlik ödeneğinden yararlanabildiği ortaya çıkıyor.
Piyasalarda dörtyüz milyar lira civarında bir canlanma gerçekleşmesi beklenen Kurban Bayramı öncesinde elde edilen istatistik ve göstergelerin; “İhtiyatlı İyimserlik” formülünde, “ihtiyat” kavramına daha fazla ağırlık kazandırdığını kabul etmek gerekiyor.