Canlı Yayın
Uğur Hakan Hacıoğlu
Bijelo Dugme, sıradan bir müzik topluluğundan çok daha fazlasıydı. İsmi gibi toplumsal yaşamı ilikleyen, bir arada tutan bir düğmeydi. Bu düğmenin günümüzde bilinir olmasında en büyük pay sahiplerinden biri ise Goran Bregovic’tir.
Müziğe henüz çocuk yaşlarda kemanla başlayan ancak kemanla arasındaki bağ bir türlü kurulamayan Goran Bregovic bu sebeple kendi içindeki yetenekleri keşfedememiş bir çocukluk geçiriyordu. Bu dönemi annesinin ona gitar alması değiştirdi. Gitar çalmaya başladıktan sonra müzikle bağ kurmaya başlayıp henüz ilkokul yıllarında ilk topluluğunu kuran Goran Bregovic, gitarla tanıştıktan sonra müziğe daha sıkı sarılmaya, ilgi göstermeye başlamıştı.
1960’ların ikinci yarısında Zeljko Bebek, Saraybosna'nın en ünlü topluluklarından biri olan Kodeksi topluluğunda müzikal yaşamını sürdürüyordu. Zeljko Bebek sahne almak için gittiği bir konserde dinleyici olarak gelen genç Goran Bregovic ile tanıştı. İkilinin tanışması gelecekte Bijelo Dugme’nin kurulmasının temelini atmıştı.
İkili o günden sonra önce sık sık görüşmeye ardından da birlikte sahne almaya başladı. 1969 yılının yaz ayında Kodeksi, Dubrovnik’teki Splendid Bar isimli mekanda klasik bir yaz repertuarıyla dinleyicilerin ilgisini çekmeyi başarmıştı. Toplulukta o günlerde Goran Bregovic, Zoran Redzic, Milic Vukasinovic ve Zeljko Bebek yer alıyordu. Aynı yıl İtalya’nın Napoli kentinden davet alarak iki ayrı kulüpte çalmaya başlamışlardı. Milic Vukasinovic etkisiyle Led Zeppelin ve Black Sabbath şarkıları repertuara eklendi. Dinleyiciler topluluğun repertuar değişikliğinden memnun kalmamıştı. Ticari kaygı güden işletmeciler de bu duruma kayıtsız kalmayınca topluluk Napoli’den ayrılmak zorunda kaldı.
Napoli’de büyük bir çıkış yapmayı hedefleyen Zeljko Bebek hedefine ulaşamayınca diğer üyelerle görüşmeyi bıraktı. Goran Bregovic ise üniversite eğitimine başladı. 1971 yılının sonbaharında üniversite eğitimi devam ederken İsmet Arnautalic, Zoran Redzic, Gordan Matrak ve Zlatko Hodnik’in de yer aldığı Jutro grubunu kurarak müzikal kariyerinde yeni bir yol çizdi.
Jutro’nun kurucu Goran Bregovic, topluluğun içerisinde giderek ağırlığını hissettiriyordu. Hazırladığı bestelerle iyi bir çıkış yakalamışlardı. Fakat Zeljko Bebek’in yokluğu hem topluluk hem de Goran Bregovic tarafından hissediliyordu. 1972’de bir yıldır konuşmuyor olmalarına rağmen Zeljko Bebek’i topluluğa davet etti. Birlikte “Patim, Evo Deset Dana” parçasını kaydettiler. Single kaydı sonrası Zeljko Bebek askere gitmek durumunda kaldı. Her ne kadar bu durum topluluğun çalışmasını sekteye uğratsa da yeni bir üye aramak yerine yola Zeljko Bebek ile devam etmek istiyorlardı.
1973’ün başlarında Zeljko Bebek’in izin günlerinde “Kad Bi Bio Bijelo Dugme”, “U Subotu Mala”, “Na Vrh Brda Vrba Mrda” ve “Hop-Cup” şarkılarını kaydettiler. Aynı yıl A yüzünde “Ostajem Tebi” ve B yüzünde “Sad Te Vidim” şarkılarından oluşan bir single yayınladı. Jutro’nun gidişatından memnun olmayan ve fikir ayrılıkları yaşayan İsmet Arnautalic, 1972’nin sonunda topluluktan ayrıldı. Topluluğun tarihi boyunca kadrosu çok değişmiş olsa da bu ayrılık beraberinde isim değişikliğini de getirdiği için önemli bir ayrılıktı.
Topluluk, İsmet Arnautalic’in ayrılığı sonrası yeni bir üye ararken Jutro ismini onlardan önce Lübliyana’da aktif olarak kullanan bir topluluğun olduğunu öğrendiler. Seyircilerin o yıllarda en çok ilgi gösterdiği şarkılarından biri olan "Kad Bi Bilo Bijelo Dugme" şarkısından ilham alınarak topluluğun yeni adı Bijelo Dugme oldu.
İsim değişikliği sonrası karşılarına yeni fırsatlar çıktı. Ülkenin önemli plak şirketlerinden Jugaton ile anlaşıp düzenli bir kayıt programına girdiler. Bu kayıtların ardından üst üste yeni single çalışmaları geldi. 10 Mayıs 1974 tarihinde bu başarılarını ilk büyük konser performansları olacak Lübliyana’daki “Boom” festivali ile taçlandırdılar.
1975 yılına geldiğimizde Bijelo Dugme, Yugoslavya sınırlarında en popüler müzik topluluklarından biri olarak kabul edilmeye başlandı. Topluluk bu süreçte “Da Mi Je Znati Koji Je Vrag” şarkısının yer aldığı bir single yayınladı ve ardından geniş kapsamlı bir Yugoslavya turuna çıktılar.
Yugoslavya’da artan popülerlik onlara İngiltere kapılarını açtı. Kasım 1975’te Londra’daki Air Recording Studio’da İngiliz yapımcı Neil Harrison ile “Sta Bi Dao Da Si Na Mom Mjestu” albümü kaydedildi. Albümün yayınlanmasından hemen sonra Bijelo Dugme, Kosova ve Makedonya’da turneye çıktı. Turnede basgitarda Zoran Redzic’in yerine Mustafa Kurtaliç yer aldı.
Topluluğun en önemli albümlerinden biri olan “Bitanga i Princeza” albümünün çıkışına plak şirketi Jugoton’un kapağa uyguladığı müdahale damga vurmuştu. S. Dragan tarafından hazırlanan kapak tasarımı plak şirketi tarafından kaba bulunarak reddedildi ve plak şirketinin tasarımcısı Ivan Ivezic tarafından hazırlanan tasarımla albüm Mart 1979’da dinleyiciyle buluştu. Dinleyicilerin dışında eleştirmenlerin de beğenisini kazanan albüm otoriteler tarafından yılın albümü olarak kabul edilmişti.
“Bitanga i Princeza” albümünün ardından Karadağ bölgesinde gerçekleşen deprem ülke içindeki tüm insanları derinden üzmüştü. Bijelo Dugme bu sebeple Branko Krsmanovic’in senfoni orkestrası ile birlikte büyük bir turne gerçekleştirdi. Tüm geliri Karadağ’daki deprem mağdurlarına gönderdiler.
1980 yılında Yugoslavya’da müziğin değişim sürecinin yaşandığı bir yıldı. Bijelo Dugme yeni süreçte politik şarkılar ve modern seslerin yer aldığı çalışmalara yöneldi. Topluluğun giyim tarzından, müzikal çizgisine birçok anlamda değiştiği bir süreçti.
Değişim çeşitli sancıları, sorunları da beraberinde getirmişti. Topluluk giderek eski günlerinden uzaklaşıyordu. Bu sebeple 24 Nisan 1983’te Belgrad Fuarı’ndaki konserin son konserleri olmasını planlamışlardı. Ancak seyirciden aldıkları tepki sebebiyle devam etmeye karar verdiler. Devam etmeye karar vermelerinin üzerinden bir yıl geçtiğinde bireysel albüm kayıtlarına başlayan Zeljko Bebek topluluktan ayrıldı. Zeljko Bebek toplulukla son konserini 13 Şubat 1984'te Saraybosna Olimpiyat Köyü'nde verdi.
Zeljko Bebek’in boşluğunu Mladen Vojicic Tifa ile doldurmaya çalıştılar. Topluluk gün geçtikçe üye değişimleri yaşıyor, şarkılarının tonu daha da politikleşiyordu. Ülkedeki sükunet bozulmak üzereydi. Her geçen gün tansiyon yükseliyordu.
1989 yılına gelindiğinde hem Yugoslavya hem de Bijelo Dugme için yolun sonu yaklaşıyordu. Topluluk yılın başında iki ay sürecek son turnesine çıkmaya karar verdi. Goran Bregovic o turne hakkında yıllar sonra şu cümleleri söylemişti; “Son turneyi acı hatıralarla hatırlıyorum. İlk konserde ışıklar yandı ve her yer Sırp bayraklarıyla doluydu. Ertesi gün de her yer Hırvat bayraklarıyla dolmuştu. Ülkenin üstüne karanlığın, kasvetin çöktüğünü hissedebiliyorduk. O turnenin bitmesini zor bekledim.”
15 Mart 1989'da Derventa’daki konserden sonra böbrek ağrısı çeken Alen Islamovic, apar topar topluluktan ayrıldı. Bu durum turneyi de kesintiye uğrattı. Çin ve Sovyetler Birliği'ndeki konserler iptal edildi. Grubun dağılmasının gerçek nedenleri hiçbir zaman keşfedilmedi, ancak çoğu insan Yugoslavya’nın dağılmasının topluluğun dağılmasına neden olduğunu düşünüyor. Çünkü Bijelo Dugme, Yugoslavya halkının birliği sembolize eden bir topluluktu. Yaşanan çatırdama ve gelecekteki büyük çatışmaların habercisi olacak olayların meydana gelmesi birlik ve beraberliği sağlayan topluluğun da düğmelerinin sökülmesine sebep olmuştu. Yugoslavya dağılmış, Bijelo Dugme dağılmış, düğmeler sökülmüştü. Geriye sadece anılar ve şarkılar kaldı.
Bijelo Dugme, sıradan bir müzik topluluğundan çok daha fazlasıydı. İsmi gibi toplumsal yaşamı ilikleyen, bir arada tutan bir düğmeydi. Bu düğmenin günümüzde bilinir olmasında en büyük pay sahiplerinden biri ise Goran Bregovic’tir.
Müziğe henüz çocuk yaşlarda kemanla başlayan ancak kemanla arasındaki bağ bir türlü kurulamayan Goran Bregovic bu sebeple kendi içindeki yetenekleri keşfedememiş bir çocukluk geçiriyordu. Bu dönemi annesinin ona gitar alması değiştirdi. Gitar çalmaya başladıktan sonra müzikle bağ kurmaya başlayıp henüz ilkokul yıllarında ilk topluluğunu kuran Goran Bregovic, gitarla tanıştıktan sonra müziğe daha sıkı sarılmaya, ilgi göstermeye başlamıştı.
1960’ların ikinci yarısında Zeljko Bebek, Saraybosna'nın en ünlü topluluklarından biri olan Kodeksi topluluğunda müzikal yaşamını sürdürüyordu. Zeljko Bebek sahne almak için gittiği bir konserde dinleyici olarak gelen genç Goran Bregovic ile tanıştı. İkilinin tanışması gelecekte Bijelo Dugme’nin kurulmasının temelini atmıştı.
İkili o günden sonra önce sık sık görüşmeye ardından da birlikte sahne almaya başladı. 1969 yılının yaz ayında Kodeksi, Dubrovnik’teki Splendid Bar isimli mekanda klasik bir yaz repertuarıyla dinleyicilerin ilgisini çekmeyi başarmıştı. Toplulukta o günlerde Goran Bregovic, Zoran Redzic, Milic Vukasinovic ve Zeljko Bebek yer alıyordu. Aynı yıl İtalya’nın Napoli kentinden davet alarak iki ayrı kulüpte çalmaya başlamışlardı. Milic Vukasinovic etkisiyle Led Zeppelin ve Black Sabbath şarkıları repertuara eklendi. Dinleyiciler topluluğun repertuar değişikliğinden memnun kalmamıştı. Ticari kaygı güden işletmeciler de bu duruma kayıtsız kalmayınca topluluk Napoli’den ayrılmak zorunda kaldı.
Napoli’de büyük bir çıkış yapmayı hedefleyen Zeljko Bebek hedefine ulaşamayınca diğer üyelerle görüşmeyi bıraktı. Goran Bregovic ise üniversite eğitimine başladı. 1971 yılının sonbaharında üniversite eğitimi devam ederken İsmet Arnautalic, Zoran Redzic, Gordan Matrak ve Zlatko Hodnik’in de yer aldığı Jutro grubunu kurarak müzikal kariyerinde yeni bir yol çizdi.
Jutro’nun kurucu Goran Bregovic, topluluğun içerisinde giderek ağırlığını hissettiriyordu. Hazırladığı bestelerle iyi bir çıkış yakalamışlardı. Fakat Zeljko Bebek’in yokluğu hem topluluk hem de Goran Bregovic tarafından hissediliyordu. 1972’de bir yıldır konuşmuyor olmalarına rağmen Zeljko Bebek’i topluluğa davet etti. Birlikte “Patim, Evo Deset Dana” parçasını kaydettiler. Single kaydı sonrası Zeljko Bebek askere gitmek durumunda kaldı. Her ne kadar bu durum topluluğun çalışmasını sekteye uğratsa da yeni bir üye aramak yerine yola Zeljko Bebek ile devam etmek istiyorlardı.
1973’ün başlarında Zeljko Bebek’in izin günlerinde “Kad Bi Bio Bijelo Dugme”, “U Subotu Mala”, “Na Vrh Brda Vrba Mrda” ve “Hop-Cup” şarkılarını kaydettiler. Aynı yıl A yüzünde “Ostajem Tebi” ve B yüzünde “Sad Te Vidim” şarkılarından oluşan bir single yayınladı. Jutro’nun gidişatından memnun olmayan ve fikir ayrılıkları yaşayan İsmet Arnautalic, 1972’nin sonunda topluluktan ayrıldı. Topluluğun tarihi boyunca kadrosu çok değişmiş olsa da bu ayrılık beraberinde isim değişikliğini de getirdiği için önemli bir ayrılıktı.
Topluluk, İsmet Arnautalic’in ayrılığı sonrası yeni bir üye ararken Jutro ismini onlardan önce Lübliyana’da aktif olarak kullanan bir topluluğun olduğunu öğrendiler. Seyircilerin o yıllarda en çok ilgi gösterdiği şarkılarından biri olan "Kad Bi Bilo Bijelo Dugme" şarkısından ilham alınarak topluluğun yeni adı Bijelo Dugme oldu.
İsim değişikliği sonrası karşılarına yeni fırsatlar çıktı. Ülkenin önemli plak şirketlerinden Jugaton ile anlaşıp düzenli bir kayıt programına girdiler. Bu kayıtların ardından üst üste yeni single çalışmaları geldi. 10 Mayıs 1974 tarihinde bu başarılarını ilk büyük konser performansları olacak Lübliyana’daki “Boom” festivali ile taçlandırdılar.
1975 yılına geldiğimizde Bijelo Dugme, Yugoslavya sınırlarında en popüler müzik topluluklarından biri olarak kabul edilmeye başlandı. Topluluk bu süreçte “Da Mi Je Znati Koji Je Vrag” şarkısının yer aldığı bir single yayınladı ve ardından geniş kapsamlı bir Yugoslavya turuna çıktılar.
Yugoslavya’da artan popülerlik onlara İngiltere kapılarını açtı. Kasım 1975’te Londra’daki Air Recording Studio’da İngiliz yapımcı Neil Harrison ile “Sta Bi Dao Da Si Na Mom Mjestu” albümü kaydedildi. Albümün yayınlanmasından hemen sonra Bijelo Dugme, Kosova ve Makedonya’da turneye çıktı. Turnede basgitarda Zoran Redzic’in yerine Mustafa Kurtaliç yer aldı.
Topluluğun en önemli albümlerinden biri olan “Bitanga i Princeza” albümünün çıkışına plak şirketi Jugoton’un kapağa uyguladığı müdahale damga vurmuştu. S. Dragan tarafından hazırlanan kapak tasarımı plak şirketi tarafından kaba bulunarak reddedildi ve plak şirketinin tasarımcısı Ivan Ivezic tarafından hazırlanan tasarımla albüm Mart 1979’da dinleyiciyle buluştu. Dinleyicilerin dışında eleştirmenlerin de beğenisini kazanan albüm otoriteler tarafından yılın albümü olarak kabul edilmişti.
“Bitanga i Princeza” albümünün ardından Karadağ bölgesinde gerçekleşen deprem ülke içindeki tüm insanları derinden üzmüştü. Bijelo Dugme bu sebeple Branko Krsmanovic’in senfoni orkestrası ile birlikte büyük bir turne gerçekleştirdi. Tüm geliri Karadağ’daki deprem mağdurlarına gönderdiler.
1980 yılında Yugoslavya’da müziğin değişim sürecinin yaşandığı bir yıldı. Bijelo Dugme yeni süreçte politik şarkılar ve modern seslerin yer aldığı çalışmalara yöneldi. Topluluğun giyim tarzından, müzikal çizgisine birçok anlamda değiştiği bir süreçti.
Değişim çeşitli sancıları, sorunları da beraberinde getirmişti. Topluluk giderek eski günlerinden uzaklaşıyordu. Bu sebeple 24 Nisan 1983’te Belgrad Fuarı’ndaki konserin son konserleri olmasını planlamışlardı. Ancak seyirciden aldıkları tepki sebebiyle devam etmeye karar verdiler. Devam etmeye karar vermelerinin üzerinden bir yıl geçtiğinde bireysel albüm kayıtlarına başlayan Zeljko Bebek topluluktan ayrıldı. Zeljko Bebek toplulukla son konserini 13 Şubat 1984'te Saraybosna Olimpiyat Köyü'nde verdi.
Zeljko Bebek’in boşluğunu Mladen Vojicic Tifa ile doldurmaya çalıştılar. Topluluk gün geçtikçe üye değişimleri yaşıyor, şarkılarının tonu daha da politikleşiyordu. Ülkedeki sükunet bozulmak üzereydi. Her geçen gün tansiyon yükseliyordu.
1989 yılına gelindiğinde hem Yugoslavya hem de Bijelo Dugme için yolun sonu yaklaşıyordu. Topluluk yılın başında iki ay sürecek son turnesine çıkmaya karar verdi. Goran Bregovic o turne hakkında yıllar sonra şu cümleleri söylemişti; “Son turneyi acı hatıralarla hatırlıyorum. İlk konserde ışıklar yandı ve her yer Sırp bayraklarıyla doluydu. Ertesi gün de her yer Hırvat bayraklarıyla dolmuştu. Ülkenin üstüne karanlığın, kasvetin çöktüğünü hissedebiliyorduk. O turnenin bitmesini zor bekledim.”
15 Mart 1989'da Derventa’daki konserden sonra böbrek ağrısı çeken Alen Islamovic, apar topar topluluktan ayrıldı. Bu durum turneyi de kesintiye uğrattı. Çin ve Sovyetler Birliği'ndeki konserler iptal edildi. Grubun dağılmasının gerçek nedenleri hiçbir zaman keşfedilmedi, ancak çoğu insan Yugoslavya’nın dağılmasının topluluğun dağılmasına neden olduğunu düşünüyor. Çünkü Bijelo Dugme, Yugoslavya halkının birliği sembolize eden bir topluluktu. Yaşanan çatırdama ve gelecekteki büyük çatışmaların habercisi olacak olayların meydana gelmesi birlik ve beraberliği sağlayan topluluğun da düğmelerinin sökülmesine sebep olmuştu. Yugoslavya dağılmış, Bijelo Dugme dağılmış, düğmeler sökülmüştü. Geriye sadece anılar ve şarkılar kaldı.
SON DAKİKA
