Canlı Yayın
Çiğdem Öztabak
Blockchain ise, özellikle NFT’lerin de popüler olmasıyla her derde deva olabilecek bir teknoloji olarak bizlere sunulmaya devam ediyor. Kültürel miras ve sanat sektöründe ise birçok kişi, tarihi yerleri kurtarmak ve eski eser kaçakçılığıyla mücadele etmek için blok zincirin faydalarından bahsediyor. Ben de uzun zamandır takip ettiğim bu alanda blockchain aslında kültürel mirası “koruyabilir” mi? sorusuna örneklerle cevap arıyorum.
Öncelikle sanat eserlerinin ve kültürel miras olan eserlerin kaçakçılığının günümüzde ne kadar ciddi olduğuna bakalım. Anonim kaynaklara göre tarihi ve sanat eseri kaçakçılığı 10-15 yıl önceki kadar ciddi durumda değil. Bunun da birkaç açıklaması var. Birincisi, sanat alıcılarının 2.Dünya savaşı sonrası modern sanata para yatırmayı tercih etmeleri, eski eser kaçakçılıklarını da azaltmış. İkincisi ise, analiz teknolojilerinin gelişmesi. Antika ya da klasik sanatı tercih edenlerin de, yıllarca satın alan taraf olduklarından bireysel uzmanlaşmaları ise üçüncü bir yan sebep olarak gösteriliyor.
Ancak, tarihi ya da sanat eserlerinin artık daha az çalınıyor olması, onların yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olmadıklarını da göstermiyor.
Özellikle turizm ile kültürel miras arasındaki organik bağlar nedeniyle bu tür koruma çabalarında, blockchain teknolojisinin iyi bir aday olduğu ve mirasın korunması alanındaki gelişmeleri destekleyebileceği, buradan bakınca heyecan verici duruyor.
Bu konuyu bazı örneklerle açıklamak istiyorum. ‘’Gate of Eternity’’ NFT koleksiyonu, doğu ve batı kültürünün kesiştiği bu büyülü noktada, İstanbul’da doğup büyüyen sanatçılar Hakan Yılmaz ve Seyd Ahmet tarafından bu yıl yaratılmış. Devlet müzesinden özel izinle kronolojik şekilde benzersiz çini motiflerinin fotoğraflarını alıyorlar ve 4K olarak anime ediyorlar. Yani fiziksel olarak saklanmasından endişe duydukları estetik ögeleri, blockchain üzerinde saklıyorlar. Tam olarak kültürel mirası blockchain kullanarak koruma altına alma örneği olarak kayıtlara geçirebiliriz bu değerli çalışmayı. Kesinlikle takdire şayan bir çaba. Mistik tarihini geleneksel sanatlar ile bezemiş Mezopotamya’nın projelerinin ilham kaynağı olması da ayrıca dikkat çekici bir tarafı. Çünkü her yerel sanatçı artık sanatını global olarak, tüm dünyada güvenle temsil edebiliyor.
Ayrıca sanatçı Hakan Yılmaz, Osmanlı İmparatorluğu dönemi eserleri ve önemli dönemlerin vazgeçilmez ögelerini de blockchain zincirde farklı generative art projeleri ile korumaya ve Web3 aracılığı ile sanat eserlerini yeni nesillere aktarmanın yeni yollarını deniyor. Sanat ile teknolojinin bu sebeplerle iç içe girmesi gerçekten çok umut vadedici duruyor.
Bu tür kullanıma en uç örneklerden birisi de For All Moonkind projesi. Proje sahipleri, Ay mirası adını verdikleri, Ay’ın ayak basılan ve keşfedilen alanlarını blok zinciri aracılığıyla haritalamayı ve saklamayı hedefliyorlar. For All Moonkind kar amacı gütmüyor ve herkesi projeyi desteklemeye davet ediyor.
Bu alanda Azerbaycan’ın ikonlaşmış tarihi halılarını ve sanatsal açıdan oldukça zengin motiflerini yine blok zinciri teknolojisi ile korumayı amaç edinmiş sanatçı Orkhan Mammadov’un da NFT koleksiyonları yine kültürel mirasın blockchain ile korunma yollarına hem güçlü hem de artistik yönü oldukça kuvvetli bir örnek olarak karşımıza çıkıyor.
Blockchain, sanatçılar nezdinde kültürel mirasları koruma alanında açıkça bir ivme kazanmış gibi duruyor. Hükümetlerin ise bu alana ne kadar yatırım yaptığı ile ne kadar farkında oldukları hala bir soru işareti. Küresel sanat sektöründe gelişen örneklerle birlikte blok zinciri, kültürel bilgi kontrolünü sıradan insanlara indirmeyi ve merkezi bir otorite gerektirmeden bu bilgilerin paylaşmalarına olanak sağlıyor. Ancak sanat eseri yağmalamanın ya da kaçakçılığının ne kadar önüne geçeceği konusunda gerçekçi bir yüzde vermek için hala çok erken.
Blok zincirinin çekiciliğinin, onu geliştiren nesillerle birlikte artacağını düşünüyorum. Ancak bir sanatçıysanız, sanat eserinizi blockchain teknolojisi ile şimdiden şifrelemeyi düşünmenin de tam zamanı gibi duruyor. Sizi telif hakkı ihlaline karşı korumasının yanı sıra, eserlerinizin gerçek değeriyle emeğinizin eşitlenmesini sağlıyor. En önemlisi de eserlerinizin bir gün çalınması ve yok olmasına karşı koruyan en son teknoloji ve bunun sadece denemeye değer olması bile oldukça heyecan verici duruyor.
Blockchain ise, özellikle NFT’lerin de popüler olmasıyla her derde deva olabilecek bir teknoloji olarak bizlere sunulmaya devam ediyor. Kültürel miras ve sanat sektöründe ise birçok kişi, tarihi yerleri kurtarmak ve eski eser kaçakçılığıyla mücadele etmek için blok zincirin faydalarından bahsediyor. Ben de uzun zamandır takip ettiğim bu alanda blockchain aslında kültürel mirası “koruyabilir” mi? sorusuna örneklerle cevap arıyorum.
Öncelikle sanat eserlerinin ve kültürel miras olan eserlerin kaçakçılığının günümüzde ne kadar ciddi olduğuna bakalım. Anonim kaynaklara göre tarihi ve sanat eseri kaçakçılığı 10-15 yıl önceki kadar ciddi durumda değil. Bunun da birkaç açıklaması var. Birincisi, sanat alıcılarının 2.Dünya savaşı sonrası modern sanata para yatırmayı tercih etmeleri, eski eser kaçakçılıklarını da azaltmış. İkincisi ise, analiz teknolojilerinin gelişmesi. Antika ya da klasik sanatı tercih edenlerin de, yıllarca satın alan taraf olduklarından bireysel uzmanlaşmaları ise üçüncü bir yan sebep olarak gösteriliyor.
Ancak, tarihi ya da sanat eserlerinin artık daha az çalınıyor olması, onların yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olmadıklarını da göstermiyor.
Özellikle turizm ile kültürel miras arasındaki organik bağlar nedeniyle bu tür koruma çabalarında, blockchain teknolojisinin iyi bir aday olduğu ve mirasın korunması alanındaki gelişmeleri destekleyebileceği, buradan bakınca heyecan verici duruyor.
Bu konuyu bazı örneklerle açıklamak istiyorum. ‘’Gate of Eternity’’ NFT koleksiyonu, doğu ve batı kültürünün kesiştiği bu büyülü noktada, İstanbul’da doğup büyüyen sanatçılar Hakan Yılmaz ve Seyd Ahmet tarafından bu yıl yaratılmış. Devlet müzesinden özel izinle kronolojik şekilde benzersiz çini motiflerinin fotoğraflarını alıyorlar ve 4K olarak anime ediyorlar. Yani fiziksel olarak saklanmasından endişe duydukları estetik ögeleri, blockchain üzerinde saklıyorlar. Tam olarak kültürel mirası blockchain kullanarak koruma altına alma örneği olarak kayıtlara geçirebiliriz bu değerli çalışmayı. Kesinlikle takdire şayan bir çaba. Mistik tarihini geleneksel sanatlar ile bezemiş Mezopotamya’nın projelerinin ilham kaynağı olması da ayrıca dikkat çekici bir tarafı. Çünkü her yerel sanatçı artık sanatını global olarak, tüm dünyada güvenle temsil edebiliyor.
Ayrıca sanatçı Hakan Yılmaz, Osmanlı İmparatorluğu dönemi eserleri ve önemli dönemlerin vazgeçilmez ögelerini de blockchain zincirde farklı generative art projeleri ile korumaya ve Web3 aracılığı ile sanat eserlerini yeni nesillere aktarmanın yeni yollarını deniyor. Sanat ile teknolojinin bu sebeplerle iç içe girmesi gerçekten çok umut vadedici duruyor.
Bu tür kullanıma en uç örneklerden birisi de For All Moonkind projesi. Proje sahipleri, Ay mirası adını verdikleri, Ay’ın ayak basılan ve keşfedilen alanlarını blok zinciri aracılığıyla haritalamayı ve saklamayı hedefliyorlar. For All Moonkind kar amacı gütmüyor ve herkesi projeyi desteklemeye davet ediyor.
Bu alanda Azerbaycan’ın ikonlaşmış tarihi halılarını ve sanatsal açıdan oldukça zengin motiflerini yine blok zinciri teknolojisi ile korumayı amaç edinmiş sanatçı Orkhan Mammadov’un da NFT koleksiyonları yine kültürel mirasın blockchain ile korunma yollarına hem güçlü hem de artistik yönü oldukça kuvvetli bir örnek olarak karşımıza çıkıyor.
Blockchain, sanatçılar nezdinde kültürel mirasları koruma alanında açıkça bir ivme kazanmış gibi duruyor. Hükümetlerin ise bu alana ne kadar yatırım yaptığı ile ne kadar farkında oldukları hala bir soru işareti. Küresel sanat sektöründe gelişen örneklerle birlikte blok zinciri, kültürel bilgi kontrolünü sıradan insanlara indirmeyi ve merkezi bir otorite gerektirmeden bu bilgilerin paylaşmalarına olanak sağlıyor. Ancak sanat eseri yağmalamanın ya da kaçakçılığının ne kadar önüne geçeceği konusunda gerçekçi bir yüzde vermek için hala çok erken.
Blok zincirinin çekiciliğinin, onu geliştiren nesillerle birlikte artacağını düşünüyorum. Ancak bir sanatçıysanız, sanat eserinizi blockchain teknolojisi ile şimdiden şifrelemeyi düşünmenin de tam zamanı gibi duruyor. Sizi telif hakkı ihlaline karşı korumasının yanı sıra, eserlerinizin gerçek değeriyle emeğinizin eşitlenmesini sağlıyor. En önemlisi de eserlerinizin bir gün çalınması ve yok olmasına karşı koruyan en son teknoloji ve bunun sadece denemeye değer olması bile oldukça heyecan verici duruyor.
SON DAKİKA
